Landverhuizers
De Oostelijke Handelskade is maar liefst 2200 meter lang en begint bij het Centraal Station. Het laatste stukje van die lange kade zal begin twintigste eeuw het domein van de Koninklijke Hollandsche Lloyd worden. Hier staan de loodsen waar nu het winkelcentrum Brazilië in zit. Echter de meest lucratieve waar van de KHL is niet de geurige koffie uit Brazilië of de stinkende huiden uit Argentinië, maar de landverhuizers die tot hun vertrek in het Lloyd Hotel verblijven.
Zoals veel buurtgenoten woon ik te midden van expats, goed opgeleide jonge mensen die hun geboorteland, tijdelijk, hebben verruild voor een opwindend buitenlands avontuur. Ook wonen in mijn buurt mensen met een vluchtelingenstatus en de schoonmaker van een van mijn buurtgenoten is hier illegaal. Als het aan hem ligt, gaat hij nooit meer terug naar zijn land waar nauwelijks werk is.
De Oost-Europese landverhuizers die de KHL vervoert gedurende haar bestaan tot 1936 vervoert, verlaten hun geboorteland deels vanwege armoede, deels in het geval van de joodse landverhuizers vanwege discriminatie, de beruchte pogroms. Het verschil met nu is dat de landverhuizers meer dan welkom zijn in hun nieuwe vaderland. Hun heenreis wordt zelfs betaald. Op de koffieplantages van Brazilië bijvoorbeeld zitten ze te springen om arbeiders. Uiteraard wordt dit gulle gebaar verrekend. De aflossing maakt dat de spijtoptanten, die er beslist zijn, een terugkeer naar het vaderland wel kunnen vergeten.
Stoomboten: superspreaders toen
Begin twintigste eeuw zijn de stoomboten de vliegtuigen van onze tijd. De zeekastelen, de Boeings, en de kleine bootjes, de cityhoppers, vormen samen een netwerk over de wereldbol. Niet alleen dichtbevolkte gebieden en grote steden, maar ook de meest afgelegen dorpjes en eilandjes worden zo bereikt.
Besmetting onder passagiers of zelfs een gerucht hierover is fataal voor een stoomvaartmaatschappij. De Koninklijke Nederlandsche Stoomvaart Maatschappij begint in 1881, in navolging van de Holland Amerika Lijn, een lijn op New York. In één jaar tijd vervoert zij maar liefst 10.000 landverhuizers.
Anderhalf jaar later blijven de boekingen plotseling uit nadat op een van de schepen een aantal kinderen ziek is geworden. Boze tongen verspreiden het gerucht dat het aan de hygiëne aan boord ligt. Juist op dat moment besluit de Holland Amerika Lijn een veertiendaagse lijndienst vanuit Amsterdam te beginnen. Hoewel officieel onderzoek van staatswege uitwijst dat de KNSM geen blaam treft, is er zoveel verlies geleden dat zij de Amerikavaart opgeeft.
Na de Eerste Wereldoorlog breekt er een pandemie uit. Amerikaanse soldaten nemen niet alleen de overwinning, maar ook de Spaanse griep mee naar huis . Tijdens de lange overtocht zitten ze op elkaar gepropt in benauwde, niet geventileerde ruimtes. Uiteindelijk zullen er meer mensen sterven aan die griep dan aan de gevolgen van de eerste wereldoorlog. Zelfs de verste uithoek van de wereld wordt niet gespaard. Want ook op de kleine stoomboot die elke maand de post komt brengen, gaat die ene verstekeling ongemerkt aan land en roeit de helft van de bevolking uit.
lees verder:Ontsmetten in vroeger tijden deel II
