Amsterdam, 3 augustus 2024
Geachte Mevrouw Pimentel, lieve Henriëtte, beste lezers,
Vandaag werd in Amsterdam een groot feest gevierd: de Canalparade door de grachten in het kader van Pride. Zoals Eberhard van der Laan ooit zei: “Pride Amsterdam staat symbool voor de open en tolerante stad die we willen zijn. We vieren de vrijheid jezelf te kunnen zijn”.
2 Weken eerder, op een mooie zomerdag in juli 2024, bezocht ik Artis, samen met een jonge vrouw uit India en haar 2 zonen van 8 en 6 jaar. De zon scheen uitbundig, we genoten van de dieren, de speeltuin, de poffertjes en het samen zijn. Jonge kinderen met hun ouders, verzorgers, grootouders, toeristen liepen rond, we zagen de dieren in een ruimere omgeving dan jaren geleden. Na afloop nog even in de winkel een paar namaakslangen gekocht en daarna gingen onze wegen in de middag uiteen.
Ongepland bezocht ik het Holocaustmuseum op de Plantage Middenlaan, gelukkig was er plek voor mij. Een groter contrast met de mooie dag in Artis was bijna niet denkbaar. Het museum start op de 2e verdieping en laat de jaren voorafgaand aan de 2e Wereldoorlog en de Jodenvervolging zien, zeer beklemmende beelden, die mij in het licht van de hedendaagse politiek zwaar vielen. Ik kwam beneden aan in de crèche, waar u directrice was in de 2e Wereldoorlog. U bent een vrouw, die zeer zeker een Ode verdiend heeft in het kader van Amsterdam 750 jaar.
Ik vind u een gedreven, heldhaftige en vooruitstrevende vrouw, die op onderwijsgebied uw tijd ver vooruit was. Als u nog maar 10 jaar oud is, zegt u tegen uw lerares: “Wacht maar, als ik later een school begin, ga ik het helemaal, hélemaal anders doen!” Enkele jaren later start u inderdaad de bewaarschool, de voorloper van de crèche.
U werd geboren op 17 april 1876 en was het 10e kind uit een gezin van 13 kinderen van diamanthandelaar Nathan Pimentel en Rachel Oppenheimer. U deed eind van de 19e eeuw een opleiding tot bewaarschoolhoudster en begon in 1902 een Fröbelschool in het souterrain van de Andrieszkade 5 in Amsterdam. Later verhuisde de school naar de Sarphatistraat 115 (nu nummer 141). Tussen 1917 en 1922 was u werkzaam als gouvernante in Bussum. U zette zich in die tijd in voor vrouwenbelangen en richtte de afdeling Bussum op van de Algemene Nederlandsche Vrouwen Organisatie en was voorvechtster voor het vrouwenkiesrecht.
In 1926 werd u directrice van de crèche aan de Plantage Middenlaan 31 in Amsterdam, die in 1906 door de Vereeniging Zuigelingen-Inrichting en Kinderhuis opgericht was. Zowel Joodse, als niet-Joodse kinderen konden naar de crèche gebracht worden en jonge vrouwen konden er intern een erkende 2-jarige opleiding tot kinderverzorgster volgen. U woonde ook in het pand. Rust, reinheid en regelmaat waren kernbegrippen, naast het spelen met de kinderen. Tijdens de 2e Wereldoorlog werd u de spil in een heldhaftig plan, waarmee het leven van zo’n 500 tot 800 Joodse kinderen werd gered. De crèche was namelijk gevestigd tegenover de Hollandsche Schouwburg, waar Joden uit Amsterdam en omstreken zich vanaf juli 1942 moesten melden voor deportatie. In oktober 1942 werd de crèche gevorderd door de bezetter en werden er kinderen tot 13 jaar opgevangen tot het moment van transport. U bedacht samen met andere helden een plan om zoveel mogelijk kinderen systematisch via de crèche weg te laten komen. Dit kon alleen als de ouders toestemming gaven en de naam van het kind uit de administratie van de Joodse Raad verwijderd was. 4 Verzetsgroepen hebben zich bezig gehouden om deze kinderen elders onder te brengen. U ging op 23 juli 1943 samen met 70 kinderen en 36 kinderverzorgsters op transport naar Westerbork. Op 14 september 1943 werd u naar Auschwitz gedeporteerd, waar u direct na afkomst op 17 september vermoord werd. De crèche werd op 29 september 1943 gesloten.
U was een onafhankelijke vrouw, die zich al jong geschoold heeft op het gebied van kinderverzorging en uw eigen crèche heeft geleid met vooruitstrevende ideeën. Toen het er op aan kwam, heeft u niet zelf uw leven in veiligheid gebracht, er waren u verschillende onderduikadressen aangereikt. Echter u koos er voor om zolang mogelijk uw kinderen te redden door de onderduik en uiteindelijk mee te gaan op transport met de dood tot gevolg.
Met deze brief wil ik u, 81 jaar na uw dood een Ode bewijzen en u bedanken voor uw leven, uw voorbeeldfunctie en uw inzet. U hoort écht in de rij van prominente Amsterdamse vrouwen thuis! Zolang u en uw kinderen in onze herinnering blijven, bent u niet vergeten.
Met hartelijke groeten,
Carin te Hoonte
PS / aanraders:
Esther Shaya en Frank Hemminga: Henriëtte Pimentel, Directrice van de Crèche.
De binnentuin van het in 2024 geopende Nationaal Holocaustmuseum heeft de naam Henriëtte Pimenteltuin gekregen. Ook in de vaste presentatie van het museum wordt het verhaal van Henriëtte Pimentel en de crèche verteld.