Leliman en de Transvaalbuurt

Volkshuisvesting van het zuiverste water, meer ruimte voor de bewoner, ruim en geriefelijk in de woorden van Leliman. Over het ‘uiterlijk’ van de woonblokken was Leliman kort: ‘eenvoudig en forsch’, met uitzondering de inspringende delen in de Retiefstraat en daarachter hetzelfde aan de Tugelaweg. Leliman werd in mei 1912 als bouwkundig adviseur aangewezen voor de woonblokken in de Transvaalbuurt.

Hoewel Leliman tegen hoogbouw was, kwamen er drie verdiepingen. Dit was onvermijdelijk vanwege de overloop van de Joodse bewoners uit Uilenburg in verband met de sanering aldaar.

Er kwamen twee woningtypen: het goedkoopste met alleen een woonkeuken met spoelhok, het andere met een afzonderlijke keuken. Er kwamen woningen van 3 – 6 kamers, exclusief keuken, spoelhok en zolder. De bovenste verdiepingen hebben een binnendoor bereikbare slaapkamer op de zolderverdieping. Een speciale rol kregen de binnenterreinen, gemeenschappelijke tuinen met ruimte voor speel- en recreatieve activiteiten. Denk aan de: Concertavonden op de zondagavonden

Wat niet vergeten mag worden is dat Leliman ook meubels en huisraad ontwierp. Deze werden tentoongesteld in enkel modelwoningen.

Zijn vrouw, mevrouw Leliman – Bosch, leverde voor het jubileumnummer ook een bijdrage in de vorm van enkele ‘wenken voor woninginrichting’.

Enkele voorbeelden:

1. Laat U vooral niet verleiden tot valschen schijn en wrakken opschik. Duld van uw meubels dus geen onwaarheid en bluf, evenmin als gij dat va uw kennissen dulden zou.
2. Laat wetten en verordeningen waken over de soliditeit, de hygiëne en het gerief van het huis. Het gezellige, het warme, het knusse en het behaaglijke is uw werk. En is dat bereikt, dan komen de overige deugden der woning eerste ten volle tot haar recht.
3. Laat de ruimte en de inrichting uwer kamers strekken ten gerieve der bewoners. Offer het gemak en de gezondheid niet op aan het huisraad.

Etc. etc. ga er maar vanuit, zeg ik, dat deze wenken zijn gericht aan de vrouw des huizes.

Hygiëne stond bij haar hoog in het vaandel, zij schreef er zelfs een boekje over.

 

Het overlijden van Johannes Hendrik Willem Leliman

Architect Leliman overleed op 7 april 1921, nog maar 42 jaar oud. In het maandblad van De Handwerksman werd stilgestaan bij zijn overlijden.

“Daar werd een man begraven in de kracht van zijn leven, die nog zoo onnoemelijk veel had kunnen en willen doen, een man die zijn beroep uitoefende met liefde en enthousiasme. Leliman was een architect met sociaalen schoonheidsgevoel. Hij deed zijn werk niet alleen om het werk, maar omdat hij doordrongen was van het groote nut en de opvoedende kracht die er in gelegen waren om voor ons volk goede en geriefelijke woningen beschikbaar te stellen. Er is wel eens door enkelen smalend over onze woningblokken gesproken, doch wanneer men het interieur ziet en den kostprijs kent, dan zal men moeten toegeven, dat hier een bouwheer den scepter heeft gezwaaid, die, gezien de middelen waarover hij te beschikken had, goede en practische arbeiderswoningen heeft gebouwd. Leliman was niet alleen een bekwaam en practisch man, maar ook een joviaal en hartelijk mensch. Een gentleman in optima forma. Onze Voorzitter heeft bij de begrafenis ook namens de Vereeniging „ Hand werkers Vriendenkring” woorden van dankbaarheid gesproken. Wij zijn hem inderdaad dank verschuldigd, want wanneer wij zijn advies vroegen, werd dat door Leliman met de meeste bereidwilligheid gegeven. Het was hem een genoegen, zoo verklaarde hij ons bij herhaling, zijn werkkracht te kunnen geven, omdat hij meende zijn medemenschen daarmede te dienen.

Bron: De handwerksman; maandblad van de Vereeniging Handwerkers Vriendenkring, jrg 30, 1921, no 5, 1921

 

Opvallend genoeg overleed in dezelfde maand, drie weken later, Burgemeester Tellegen. Hij was de inspirator voor het tot stand komen van Het Bouwfonds van de HWV.

Naar het overzicht