Kolen pikken

Gesol met monumentje voor Keesje Brijde

Gelezen in het boek Het Amsterdams Oostelijk Havengebied gefotografeerd 1974-2002 met tekst van Geert Mak:

Tekenend voor de desoriëntatie is het gesol met het monumentje voor Keesje Brijde, een jongetje dat op 13 december 1944 door een Duitse soldaat was doodgeschoten toen hij op de Rietlanden kooltjes zocht. Als herinnering werd vlak na de oorlog op de plaats waar Keesje viel door liefdevolle buurtbewoners een kruis getimmerd, met zijn naam en een aandoenlijk gedicht.

Bij de nieuwe inrichting van het gebied ging het stadsdeel echter met het monumentje aan de wandel. Er werd op een heel andere plek, op Sporenburg, een apart plantsoen voor gemaakt, het Kees Brijdeplantsoen - hoewel de tragiek van deze geschiedenis nu net lag in de naam: 'Keesje.' Op geen enkele manier werd rekening gehouden met het feit dat het drama zich heel ergens anders had afgespeeld. Het monument voor de gevallenen aan het Weteringcircuit gaan we toch ook niet naar het Leidseplein verplaatsen ? Maar wie nu voor Keesje Brijde op de originele plek een bosje bloemen wil neerleggen zal moeten zoeken en gokken: ergens op de Rietlanden, ongeveer op de plaats waar de toekomstige sneltram de tunnel induikt, midden voor het Rietlandenterras.

Aldus Geert Mak in 2002

P.S. Het plantsoen wordt nu, anno 2012, het Keesje Brijdeplantsoen genoemd, terwijl de sneltram inmiddels ook naar IJburg rijdt. JH

Kolen in de Rietlanden - Cobi Hokke

Het verhaal van Keesje is mij ook bekend, echter, ik heb nergens iets gelezen over het meisje Cobi Hokke, uit de Baweanstraat, die ook op de Rietlanden is doodgeschoten, terwijl dit toch ook in hetzelfde jaar gebeurd is.
Weet iemand hier wat van ?

Boy Zoet

Met de trein naar school

We woonden in kraaijenhoffstraat nog geen 900 meter van de rietlanden en 300 meter van het spoorhek aan de overkant bij ons.
de spoorwegpolitie was kind aan huis bij ons.
Ik pakte daar de goedere trein die reed niet zo hard en sprong er bij leeghwaterschool weer van af klom over het hek en stond op het speelplein.
Wij zetten altijd paarden bloemetjes neer bij keessie als we op de rietlanden waren ook voor kooltjes en dat was vaak , ook haalden we foto`s van schepen bij de holland amerika lijn naast het loyd hotel .
Volgens de verhalen in de buurt was die vanaf stond er een mitrailleursnest op de luchtbrug.
Die luchtbrug ging dwars over het hele rangeer gebied.
Vaak viste ik daar in de haven bij de treinpont met me vader.
Ook pakten we het treintje voor me deur naar artis waar we achter de olifantenkooien eraf sprongen en daar naar binnen gingen.
als we vluchten voor de politie gingen we op 1 naar boven en renden de hele zolder over naar de andere kant weer naar buiten.
Het was constant vechtend naar school met de buurtjongens van andere straten.

Sjaak Rigter

Wij woonden in de oorlogsjaren in de Bankastr. Mijn vader werkte in de Rietlanden bij de spoorwegen.
Na de oorlog zijn we verhuist naar de rietlanden.Tot aan zijn dood in 1966 heeft hij het grafje van Keesje altijd onderhouden.

Sjaak Rigter.

-----------------------------------

Ik, Simon van Straaten , woonde in de Boetenstr.34 en wij gingen met 'n hele groep regelmatig naarde rietlanden ook omdat mijn vader op de Ertskade bij de Humber kolenopslag werkte.
Sjaak ben jij 'n broer van Ruud , die helaas is overleden, en in het O.L.V.G heeft gewerkt.
Ik ben 'n collega van hem geweest en heb hem ongeveer 15 jaar meegemaakt.

Simon van Straaten
Technische dienst OLVG 1965-2003

Kees Brijde

Nog wat aanvullende informatie over de tragische gebeurtenis in de Rietlanden:

Het gebied was verboden terrein en werd bewaakt. Als de kinderen betrapt werden, sloot de Duitse chef van de spoorwegen hen soms op zonder eten of drinken in een speciale wagon. “Als ik jou nog één keer te pakken krijg, schiet ik je dood!” had een landwachter, een soort politieagent, gedreigd.
Op de ochtend van 13 december 1944 waren Keesje en zijn vriend Floris Goulooze weer kolen aan het zoeken. Het was koud, overal lag sneeuw. Keesje en Floris hadden een wagon ontdekt met heel kleine kooltjes. Die brandden erg goed. Ze knielden op de grond en pulkten het onderste plankje van de wagon los. Met een harkje schoven ze de kooltjes naar buiten in een jute zak. Opeens viel er een schot.
Keesje werd getroffen in zijn nek. Zwaargewond werd hij naar het ziekenhuis gebracht. Daar overleed hij.

Het kruis is vlak na de oorlog door twee verzetsmensen neergezet. Bewoners van de Indische Buurt en personeelsleden van de NS namen het monument onder hun hoede. In 2000 heeft het monument voor Keesje Brijde een definitieve plek gekregen op het Keesje Brijdeplantsoen op Sporenburg.

Adri den Houdijker

Keesje Brijde

6 mei 2011. Toen ik vanmiddag bij het monument van Keesje Brijde was om een paar foto's te nemen raakte ik in gesprek met Adri den Houdijker (58) die mij vertelde vroeger op de Rietlanden, zoals het hele gebied toen heette, gewerkt te hebben bij de spoorwegen. Het was toen een groot rangeerterrein. De kolen werden aangevoerd in kolenbakken. Er viel natuurlijk wel eens wat af. Ook in de 2e W.O. was dat het geval. De mensen zochten er naar kolen en sintels, wat door de Duitsers verboden was. Keesje Brijde werd het slachtoffer. Adri heeft In de jaren 80 een aantal jaren op 4 mei de vlag gehesen en om 20.15 uur weer gestreken.

Hij vertelde ook nog dat het houten kruis nog steeds het originele is. Het monumentje heeft eerst op 3 andere plekken gestaan. In eerste instantie stond het in het begin van dit gebied (Sporenburg) waar het voorval heeft plaatsgevonden. Tot aan de bouw van de Piet Heintunnel heeft het in die omgeving gestaan. Toen is het verplaatst naar weer een andere plek op Sporenburg en nu heeft het zijn defintieve plaats op het Keesje Brijdeplantsoen. Op 4 mei j.l. was daar dus de herdenking.

Met dank aan Adri den Houdijker.

Keesje Brijde (01-09-1931 - 13-12-1944)

Bron: www.zeeburgnieuws.nl

De havens werden tijdens de oorlog door de Duitsers gebruikt om goederen aan te voeren voor hun troepen.
Bij de bewoners in de omringende wijken is dit goed bekend.
Kinderen gaan op strooptocht om zoek naar brandbare sintels of iets eetbaars.
Ook Keesje Brijde was tijdens de beruchte hongerwinter in het oostelijk havengebied op pad.
Echter De Rietlanden zijn tot 'Sperrgebiet' verklaard en Keesje is daar het slachtoffer van.
Een NSB-er of een lid van de Grüne Polizei, schiet hem zonder pardon neer.
In allerijl wordt hij overgebracht naar het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis, waar hij na een dag overlijdt.
Met paard en wagen wordt hij naar de Oosterbegraafplaats gebracht waar hij uiteindelijk begraven wordt.
Het kruis dat na de oorlog op de vermoedelijke plek van de moord is getimmerd, houdt samen met een aan Keesje gewijd gedicht de herinnering aan deze gebeurtenis levend.

Op 28 april 2010 ontving zeeburgnieuws.nl het volgende email:
"Wanneer wordt nu eens duidelijk aangegeven dat Keesje destijds niet is doodgeschoten door een Duitser maar door een Hollandse Landwachter die daaropvolgend een enorme rotschop van de Duitser mocht ontvangen?
Ik was hier namelijk zelf getuige van als schoolmaat van Keesje."

H.K.

Kolen pikken

In de laatste oorlogswinter riep mijn vader me mijn warme bed uit met de mededeling dat op de spoordijk langs de Celebestraat een trein stond met open kolenwagens.
Ik woonde toen aan het begin van de Madurastraat.
Ik kleedde me snel aan, schoot in een paar klompen en ging met een juten zak en een schepje naar de spoordijk.
Ik had al een beetje kolen in de zak, toen iemand op het idee kwam de haken van de klep van de wagen los te maken.
Toen hoefde je slechts de zak onder de vallende kolen te houden. Maar juist toen ik de zak onder de kolenstroom had, schreeuwde een man: 'Daar komen de Groenen'. We maakten dat we weg kwamen.
Ik met een matig gevulde zak en op één klomp. Weer thuisgekomen zag ik dat er nog een paar mannen bij de kolenwagens aan het werk waren. Er kwam helemaal geen Grüne Polizei. Ik denk dat die lui alarm sloegen uit eigen belang.
In het boek "De Laatste Winter' geschreven door Willem F. van Breen staat het verhaal over de kolentrein ook beschreven.
Later bleek dat we bij dezelfde trein 'aan het werk' zijn geweest..
Van Breen deed dat verderop in de Celebesstraat.
In zijn boek beschrijft hij het leven in de Indische- en Transvaalbuurt van vlak vóór en tijdens de oorlogsjaren.
Voor geïnteresseerden naar het boek: ISBN nr. 90-9013597-9 NUGI 646.
Zijn boek droeg hij op aan de drie gefusilleerden op 15-12-1944 op de Tugelaweg Amsterdam,
nl. Jan Hendrik Faber, August van Ginkel en Dirk de Bruin.

Gerard Koopmans

Keesje Brijde het gedicht van zijn graf

Op 13-december 1944 werd op deze plek Keesje Brijde, een jongen uit de Benkoelenstraat, door leden van de Grune-polizei (de Duitse bezetters in 1940-1945)bij het zoeken van sintels doodgeschoten..........

Onderstaand gedicht werd aan hem gewijd.

In Memoriam Keesje Brijde

Keesje is een kleine jongen,
Amper 13 jaar misschien,
Keesje wil zijn moeder helpen !
Kan haar getob niet langer-zien.

Moeder heeft nu kolen noodig
Om het kacheltje te stoken
Keesje is niet overbodig,
Wil de schoorsteen weer doen rooken.

’s Morgens in het kille duister
Komt hij vlug en kwiek uit bed,
“Dag Moeder” klinkt zijn gefluister
“Ik ben terug, voor je er op let”.

In zijn sjofele, dunne kleeren,
Met een hongerige maag,
Zoo zag ik hem heel wat keeren
Ach wat was het nog een blaag.

Kooltjes rapen, voor zijn Moeder.
’t Ventje deed al vroeg zijn best.
En hij was zijn broertjes hoeder
Tot die kogel kwam ten lest.

Kleine Amsterdamsche jongen,
Kleine deugniet van de straat,
Deze wensch op aller tongen:
God straffe dien onverlaat.

Die met zijn vervloekte wapen
Kleine kinderen niet ontzag !
En jou voor wat kooltjes rapen !
Stuurde naar dat kille graf …………….

Rijmelaar.

Ik heb het graf van Keesje al 17 jaar niet meer gezien, ik ben zelf 26 en heb niks van de oorlog meegemaakt.
Maar het gedicht op zijn graf heeft me geraakt toen en nu nog steeds.
Ik heb het gedicht geschreven zoals het precies op het bordje stond op zijn graf.
Ik vond dat het hier ook bij hoort te staan.

Margaretha Bijlsma

Altijd een bloemetje voor Keesje

We waren er al vroeg bij: Pieter Tjaardsma, Repke en Koos Bruinsma en ik (Javastraat 156 rechts naast Polderman, de kolenboer).
We zullen een jaar of 7 zijn geweest toen we al regelmatig naar de haven gingen, de Oranjesluizen, het 5 centen badje of naar het Jodemanussie.
Hadden we vrij dan gingen we eerst even enteren onder brug over het Lozingskanaal, dan naar het abbatoir en volgens mij was het op de vrijdag altijd druk door het Vrijbankvlees en vervolgens gingen we naar de haven, want mijn vader was een tijdje wachtsman bij de KNSM.
Wij kwamen dan altijd langs het graf van Keesje en namen wat bloemetjes mee (paardebloemen of zo) en zetten dit bij het zijn grafje.
Althans er stond een kruis met het verhaal van Keesje er bij. Toen dachten we dat hij daar ook lag, maar dat zal achteraf wel niet zo zijn geweest.
Vervolgens gingen we treintje pikken op het Rangeerterrein Rietlanden (op een rijdende wagon springen) of gooiden voor de lol wat wissels om.
Daarna over de luchtbrug naar de haven en melden we ons netjes bij de portier van de KNSM en mochten we doorlopen naar mijn vader. Daar gingen we natuurlijk niet naar toe, maar zwierven over het terrein.
Er was altijd wel wat te doen en bij controle zocht ik mijn vader. Altijd een goeie smoes.
Geweldige tijd.

Zeno Roos

Graf van Keesje Brijde

Ik meen te weten dat het kruis op de plek waar Keesje Brijde
is doodgeschoten moest worden verplaatst in verband met de aanleg van de Piet Heintunnel.
De vraag is echter of dat nog steeds aanwezig is en zo ja of het als een soort monument door de Overheid wordt erkend.

Tenslotte nog een vraag aan Rob den Ouden.
Bent U soms familie van Theo den Ouden, die in de oorlogsjaren
klasgenoot van mij was op de St.Adelbertus MULO-school en op de Insulindeweg woonde.

J. v.d. Linden

Keesje Brijde Graf

Als jochie kwam ik veel op de rietlanden met mijn vriendjes (Jantje Teer) en Wimpie Waldman. Daar was ook het monument Houten
Kruis van keesje Brijde.(Kooltjes rapen voor mijn moeder)
Verder kan ik mij niet herinneren, maar wel dat wij daar cocos haalde die met treinen daar aankwamen.
Ik ben van 26-12-1943 dus de hongerwinter met 7 broers en zussen, welke allemaal nog leven.

Fam den Ouden uit de ternatestraat 22
Amsterdam oost.

Rob den Ouden

Graf

Klopt dat stond daar het eenzaam, en volgens mij was de naam van dat kind Keesje?

Leo Pruis

Het graf

Maar ik weet nog dat ik als kind veel langs een graf kwam van een jongetje dat doodgeschoten is door de Duitse bewakers.
Dat stond ook op het houten kruis te lezen.
Het stond daar eenzaam bij een bielzen muur zover ik mij herinner??
Ik ben van 50.

Henk

Willie van Niekerk

ik heb als meisje van 12 ook mee geholpen om aan kolen te komen voor ons kacheltje thuis dat myn vader zelf maakten
we waren in de rietlanden aan het zoeken met nog meer jongens en meiden /waar onder keesje brijde die toen werd neer geschoten
we moesten rennen voor ons leven en toen ik later hoorde dat hy dood was ben ik nooit meer terug gegaan om kolen te zoeken

willie van niekerk
wilgrauwelman@hotmail.com

Piet Swart (geboren 1931 in Amsterdam-Oost)

Rietlanden 1943:
Ik was ook veel op de Rietlanden kolen aan 't pikken.
Mijn gabber was een meisje (Marietje Emaus).
Zij ging veel mee naar de Rietlanden. Bij de spoordijk stond een Duitse soldaat en wij mochten er niet door.
Naast mij stond ook een kleine jongen, zegt hij tegen de soldaat: daar loopt een jongen op de dijk met een zak kolen. Ik zeg tegen hem: hou je kop!
De soldaat legt zijn geweer aan en wil schieten. Ik steek mijn arm omhoog en trek aan de loop het geweer naar beneden.
De soldaat kijkt mijn verwonderd aan, ik kijk hem ook in zijn ogen. Ik zeg tegen hem, niet schieten zijn moeder is erg ziek en we hebben het koud thuis.
Daar zie ik een paar tranen in zijn ogen en is hij weggelopen.
Ik weet niet meer wanneer dat gewezen is dat Keesje Brijde is dood geschoten in de Rietlanden. Keesje woonde in het fort van Sjakoo op het Javaplein.
-> Het was een Hollandse landwachter die geschoten heeft.
Wij woonde in de Makassarstraat 72 schuin tegenover de ingang van de speeltuin. Je mocht er alleen in als je lid was van Archipel en dat was ik niet.
De opzichter was een oudere man meneer Manders. Nu en dan gingen we wat anders spelen, puttenkrijgertje of bok bok berrie. Misschien zijn er nog die deze spelletjes ook nog in herinnering hebben.
Namen uit de Makassarstraat waren: Jopie Geel, Pipi Westerdaal, Adriaan (atti) Hartkamp fietsenwinkel.
Ik heb 45 jaar in Zwitserland gewoond en leef nu 10 Jaar in Oosterrijk bij Wenen.
Volgende keer meer

Piet Swart
w.zwei@gmx.net

Kolen pikken op de Rietlanden

Kolen pikken op de Rietlanden
Woensdag 3 januari 1945. mannen, vrouwen en kinderen waren allen bezig kolen te rapen met zeven tussen de sporen totdat er geschoten werd.
Vluchten was niet meer mogelijk omdat het terrein nabij de Borneokade geheel was afgezet door Duitse soldaten, die ons opdreven naar een bepaald punt.
De kinderen mochten er door (zonder kolen en zeven), de vrouwen moesten de kuilen weer dichtgooien en de mannen werden afgevoerd naar een gereedstaande (lege) goederentrein.
Hele dag in de wagons in de kou, met honger en angst van wat gaat er gebeuren. Tegen de avond in het donker zette de trein zich in beweging. Nabij het Centraal Station reed de trein heel langzaam en toen zagen toch nog tientallen jongeren kans uit de trein te springen, in het donker op en tussen de wissels waardoor verschillenden toch nog verwondingen opliepen, doch zij kwamen op dezelfde dag weer thuis.
Dat kon niet worden gezegd van de achterblijvers in de trein. Het verhaal ging dat nabij Rotterdam de jongeren over moesten stappen in een rijnaak voor dwangarbeid elders; de 45-plussers werden vrijgelaten doch moesten zelf maar zien hoe ze weer in Amsterdam moesten komen.
Openbaar vervoer lag plat als gevolg van de spoorwegstaking en telefoon deed het ook niet.
Ik had het geluk dat ik weer op dezelfde dag thuis was, maar woensdag 3 januari 1945 in het begin van de hongerwinter was ook weer zo dag in de periode 40-45 welke ik nimmer zal vergeten.

Joop van der Linden

Cor Kooiman

Ik ben ook in de Rietlanden geweest in de oorlogsjaren kolen halen, maar er werd ook wel eens geschoten op ons.
Soms zag ik een gat naast mij van een kogel.

Cor Kooiman