5 Mei wandeling 2024

Wij wandelen een deel van de eerste etappe in Amsterdam Oost van het WESTERBORKPAD vanaf  het startpunt Transvaalplein  tot Jeugdland/Flevopark - 3.5 km.

Wat is dit pad? Het Westerborkpad is een Lange-Afstand-Wandelpad van 340 kilometer dat je meeneemt terug in de tijd naar 1940-1945; een inktzwarte periode in de Nederlandse geschiedenis. Initiatiefnemer Jan Dokter wandelde ter nagedachtenis aan zijn familieleden van de Hollandse Schouwburg in Amsterdam, via Amsterdam Oost, tot kamp Westerbork  in Hooghalen/herinneringscentrum in Drenthe. Een fotoserie over kamp Westerbork is dagelijks te bezichtigen bij Assadaaka, sporthal Polderweg 300, 1 hoog .

1.TRANSVAALPLEIN. De gouden Davidster is uit twaalf driehoekige stukken samengesteld ter nagedachtenis aan de joodse bewoners die hier werden gedeporteerd 1943; onthuld door burgemeester E.van Thijn op 4 mei 1982.

Loop in noordelijke richting naar

2.PRETORIUSSTRAAT 37.  Struikelstenen is een project van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig. Het is een over geheel Europa verspreid monument voor de slachtoffers van het nationaalsocialisme. In de Transvaal zijn veel van deze herdenkingen geplaatst; let er op!

Steek de Linnaeusstraat over en loop  richting spoorwegviaduct en dan rechts naar de Polderweg.

3.POLDERWEG. Citaat: 'In mei 1943 wordt een grote deportatieronde voorbereid. Op 14 mei 1943 besluit Rauter*, dat met ingang van 21 mei 1943 het joden verboden is nog in Amsterdam te verblijven. Zij dienen zich op 20 mei 1943 te  melden bij de Marechausseekazerne aan de Polderweg. Het meenemen van reisbagage en levensmiddelenkaarten is toegestaan. De achtergelaten woningen moeten behoorlijk afgesloten worden, de huissleutels dienden afgegeven te worden op het politiekantoor.

* De Oostenrijker Johann Baptist Albin  Rauter* (gefusileerd maart 1949), hoogste vertegenwoordiger van de SS, was verantwoordelijk voor  onderdrukking van het Nederlandse verzet en voor deportatie van de Nederlandse Joden vanaf  Muiderpoortstation.

WESTERBORKPAD -  AMSTERDAM

Loop de Polderweg uit in de richting van spoordijk, sla af bij de Nicolaas de Roeverstraat

4. OOSTERSPOORPLEIN/MUIDERPOORTSTATION.

Het Deportatiemonument Muiderpoortstation [2002 ] ter nagedachtenis aan de meer dan 11.000 Joden die vanaf hier naar het kamp Westerbork  werden gedeporteerd. Het monument bestaat uit twee delen, beide voorzien van grafische kunst van  ontwerper Steffen Maas. In het perkje staat een plaquette met feiten-tekst en het tweede deel is op de bank met de tekst van Viktor E. van Vriesland: Tocht er door hun schimmen,  Nog een stroom van lang,  Lang vergeten namen, Lang vergeten ogen? Zullen wij nog weten, Dat we ons vergeten, Zijn vergeten.

Langs Villa Mattern van Renate Rubinstein (1929-1990) lopen we terug naar  de Polderweg.

Loop door naar spoordijk en sla rechtsaf.

5.GLAS-IN-LOOD GEVELS HEREN-VIJF-WOONCOMPLEX POLDERWEG 502-646 Kunstenaar Stefan Glerum heeft ook UvA-hoogleraar Laqueur een plek  gegeven in zijn glas in lood-gevels van het, langs de spoorlijn Muiderpoortstation-Weesp. De voor- en achtergevel van de ingang geven de hele geschiedenis van het Polderweggebied weer. Ernst Laqueur, hoogleraar geneesmiddelen was mederoprichter van Organon, fabriek van hormoonpreparaten. Hij had vanaf 1923 zijn Pharmaco-therapeutisch laboratorium aan de Polderweg 20 (nu 104) in het zuiveringshuis Oostergasfabriek; daar is het vrouwelijke hormoon oestrogeen ontdekt.
Tevens zijn er  afgebeeld Britse Spitfires die in WO2 de  gashouders hebben beschoten omdat de Duiters daar gestationeerd waren.

Nu passeren we de tunnel onder het spoor  richting Amersfoort. De etappes van het WESTERBORKPAD lopen zoveel mogelijk langs deze spoorlijn

We lopen in zuidelijke richting en zien bij de bocht naar de Valentijnkade links de Hartmanbrug.

6. HARTMANBRUG.  Piet Kramer ontwierp de brug in Amsterdamse Schoolstijl. De brug is een 'duiker', een kokervormige constructie, versierd met sierblokjes van natuursteen. Anno 1935 is uitgehakt uit het graniet. De balustraden zijn scheef afgewerkt terwijl de daarin liggende granieten blokjes waterpas liggen. Het was echter pas in 2007 dat de brug een naam kreeg, de Hartmanbrug. Dit was een eerbetoon aan de op 6 november 1993 bij een roofoverval geweldadig om het leven gebrachte André Hartman, sigarenwinkelier. Zijn weduwe, die de zaak tot 2015 voortzette en in 2016 overleed, onthulde op 6 november 2007 het naambordje op de brug. 

Steek de Molukkenstraat over en loop langs het water naar

7. BEGRAAFPLAATS ZEEBURG [1714]. In de jaren 1714-1942 zijn ongeveer 100.000 mensen op deze dodenakker te ruste gelegd. Een  deel  is geruimd, wegens de aanleg van de Flevoweg in 1956. Resten van ongeveer 28.000 mensen werden overgebracht naar begraafplaats Diemen. Nu  staan er nog ongeveer 200 grafstenen. Wijlen schrijver-presentator Boudewijn Büch hekelde de slechte staat van onderhoud van de begraafplaats en de daaruit voortvloeiende 'uitnodiging' tot ongepast gedrag. Per november 2011 is de renovatie begonnen. Marokkaanse, Joodse én taakstraf jongeren werken eraan. De begraafplaats wordt Jodenmanussie genoemd, hier werden Joden  begraven die arbeider, ja manusje van alles, waren. De eerste zondag van de maand is open dag van 11 uur. In 2014 werd de begraafplaats aangewezen tot gemeentelijk monument.

8. JEUGDLAND. Om Amsterdamse straatschoffies, hangjongeren en baldadige jeugd in Oost iets te doen te geven zodat ze geen kattenkwaad op straat uit zouden halen, werd in 1949 Jongensland Oost opgericht oorspronkelijk door de Jeugdbrigade van de hoofdstedelijke Kinderpolitie en later voortgezet door de Unie Van Vrijwilligers en het Amsterdams Studentencorps. Jeugdland Oost bestaat nog altijd. Een stukje groene oase in Amsterdam-Oost waar kinderen dingen ervaren die ze niet zo snel ergens anders in de stad meemaken. Voor de  Open Groen Dag in  juni 2023 was veel interesse. Velen liepen over het blote voetenpad.

De VOETSTAPWANDELINGEN zijn een initiatief van Dineke Rizzoli. Er zijn er inmiddels 5. Meer informatie: Wandelingen door Oost