Een nieuwe toegang tot de Watergraafsmeer

Eindelijk was het zover. Op 7 maart 1936 werden brug 190 over de ringvaart en het spoorwegviaduct in de Molukkenstraat officieel geopend door wethouder Monne de Miranda. Deze datum is te lezen op de kleine bronzen plaquette van Fré Cohen die aangebracht is in de tunnel aan de kant van de Carolina Mac Gillavrylaan. Met deze openingen was een directe verbinding gemaakt tussen de Indische Buurt en de Watergraafsmeer. Het werd een feestelijk gebeuren. Honderden mensen, veelal verzameld in buurtverenigingen trokken die dag door de tunnel.

Toen de gemeente Watergraafsmeer in 1921 door Amsterdam geannexeerd werd was er weinig bebouwing Er waren een paar kleine verspreid liggende buurtjes, wat boerderijen, volkstuinen en weilanden. Hier en daar stond ook nog een oud herenhuis. Amsterdam had de grond hard nodig om woningen te bouwen en al snel werd behalve aan het Betondorp ook gewerkt aan wat tegenwoordig Middenmeer Noord heet. Straat na straat verscheen waardoor het aantal inwoners groeide. In de Indische buurt gebeurde hetzelfde. De Overamstelsepolder was in 1896 geannexeerd en ook daar werd in het oostelijk deel driftig gebouwd.

De Watergraafsmeerpolder had altijd maar een doorgaande weg naar Amsterdam en Diemen gehad: de Middenweg. Een voor die tijd drukke verkeersweg waar ook de Gooische Stoomtram reed. De weg naar Utrecht liep via de Weesperzijde en de Duivendrechtsebrug. Als je een andere kant op wilde moest dat via de Weesperzijde of de Oosterringdijk en dan met pontjes de ringvaart oversteken. Ook tussen de groeikernen Indische Buurt en Middenmeer Noord voer een pontje. In 1927 werd een houten voetgangersbrug over de ringvaart gelegd op de hoek bij de Celebesstraat en de Valentijnkade. Een hoge brug waar de schuiten met kolen voor de Oostergasfabriek onderdoor konden varen. In 1951 is de doorvaarthoogte van de brug verlaagd.

Vanaf 1934 werd gewerkt aan nieuwe spoorbanen door de Watergraafsmeer. Tot dan toe waren de spoorwegovergangen gelijkvloers wat heel veel ergernis en oponthoud voor de bewoners van Amsterdam Oost betekende. Dijklichamen werden opgeworpen. De sporen uit de richting Utrecht en Amersfoort kwamen samen bij het net buiten de Watergraafsmeer gelegen Muiderpoortstation, maar beide spoorlijnen lopen door De Meer. In de spoordijken werden bruggen en spoorwegviaducten gemaakt. Zo ook aan het einde van de Molukkenstraat om een verbinding tot stand te brengen met de Copernicusstraat en de Archimedesweg. Na de opening van de nieuwe tunnel kon de gelijkvloerse spoorovergang over de ringvaart bij de Archimedesweg worden verwijderd. 

 

Aan de Langeweg, die op 22 maart 1922 de naam Archimedesweg kreeg, waren aan het begin van de 20e eeuw, dus voor de annexatie, aan beide zijden een rijtje eengezinswoningen gebouwd. Om de nieuwe weg tussen de Indische Buurt en de Watergraafsmeer te realiseren moesten een paar van die huizen aan de oneven kant (spoorkant) worden afgebroken.

Er moest ook nog een brug over der ringvaart komen. In 1932 ontwierp Piet Kramer van de afdeling Publieke Werken van de Gemeente Amsterdam brug 190. Evenals de nieuwe buurten gebouwd in een verstrakt Amsterdamse School stijl. Een bouwstijl eenvoudiger dan de weelderige bruggen en gebouwen in de stad maar met Amsterdamse School kenmerken. Brug 190 en de Oetewalerbrug, de verbinding tussen de Linnaeusstraat en de Middenweg over de ringvaart, zijn de enige bruggen naar en in de Watergraafsmeer met beeldhouwwerk.

Brug 190 is eenvoudiger versierd dan de Oetewalerbrug. De gemetselde vaste brug heeft in de bakstenen leuningen eenvoudige natuurstenen incrustaties. Aan beide waterzijden van de leuningen is in de granieten uiteinden ‘Anno 1935′ uitgehouwen. In 2007 heeft brug 190 de naam Hartmanbrug gekregen, genoemd naar de in 1993 vermoorde sigarenwinkelier die zijn winkel op de hoek van de Valentijnkade had. Het autoverkeer nam in de loop der jaren toe en automotoren werden steeds krachtiger. Automobilisten reden vaak veel te hard vanuit de tunnel de Copernicusstraat in, zodat ergens na 1965 de doorgang voor auto’s en motoren definitief werd afgesloten.