Fiets naar beneden en terug, over de Flevoparkweg langs de vroegere herberg Zeeburg naar het kanaal, dan kun je ze aanraken en erop gaan plaatsnemen. Je kunt tegenwoordig vanaf de brug ook een makkelijke fietstrap nemen naar beneden. Die is echt een verbetering vergeleken met hoe het vroeger was.
Dan moet ik nu even wat vertellen. Dat kanaal is het Amsterdam-Rijnkanaal en is in 1952 door Juliana geopend. Het gedeelte op deze plek was net klaar. Het ontwerp van dat kanaal is van mijnheer Mussert (het is niet anders), dezelfde die in de oorlog een verschrikkelijke rol gespeeld heeft. Voor die tijd lag daar sinds 1892 het Merwedekanaal. Sommigen noemen het kanaal nog steeds zo, ja, er zijn mensen die gewoon Merwede (uitspraak: MERWÉDE) zeggen. Dat doe ik ook wel eens. Dat kanaal was half zo smal en de leeuwen des te imposanter. Het kanaal heet naar de Mèrwede bij Dordrecht.
Het grachtwater werd al vele jaren over dat gebied, ongezuiverd toen nog, via Gemaal Zeeburg in het IJ geloosd, de Zuiderzee in. Nu dat kanaal er kwam moest dat water voortaan omgeleid worden via een onder leiding, oftewel een sifon, eronderdoor. Ter weerszijden boven in- en uitgang van die sifon stonden aan beide oevers twee machtige leeuwen van ‘Franse bergsteen’ (wat is dat?), vervaardigd door Bart van Hove. Ze moesten de schippers bij binnenkomst in de haven ontzag inboezemen, en trots.
Rondom het Centraal Station stonden op diverse plekken ook heel wat leeuwen; die zagen er echt anders uit; daar is de laatste jaren veel over te doen geweest. Dat is een ander verhaal.
Het Merwedekanaal werd tot twee maal verbreed, de sifon vernieuwd en vergroot, er kwamen nu twee identieke schuivenhuisjes ter weerszijden bovenop (zouden die schuiven ooit dichtgaan?), voor die 4 leeuwen was geen plek meer. Ze werden geschonken aan de nieuwe Noordoostpolder.
In het Amsterdam-Rijnkanaal was na de watersnood van 1953, net als elders, een eindje richting Diemen een keersluis aangelegd om een stormvloed vanuit het IJ te keren. Je wist maar nooit.
In 1980 oordeelde Rijkswaterstaat na een risicoanalyse, dat die keersluis gezien aanpassingen her en der in de wijde omgeving overbodig was geworden. Pas na 2010 werd het sluiseiland dat erbij hoorde, en waar een van de poten van de keersluis op stond, eindelijk maar eens opgeruimd. Een uitgebreide maar moeilijk leesbare en flink beschadigde tekst in een installatie gemaakt van restanten vertelt het hele verhaal. Fiets langs de Westelijke Merwedekanaaldijk en je vindt die installatie, niet ver van de brug. Dat eiland moest uiteindelijk wel weg om overal in het kanaal vierbaks duwvaart mogelijk te maken.
Iemand bij de gemeente zei toen: Waar zijn die leeuwen toch gebleven? Want er is best plaats voor ze. Niemand wist dat meer. Men ging op zoek in de archieven. De Noordoostpolder! O ja, zei er eentje. Daarheen dan maar. Jawel hoor, Emmeloord, de gemeente Noordoostpolder, bleek ze te hebben, en had ook een paar kopieën gemaakt. In Emmeloord staan twee kopieën voor de kerk. Maar de dorpen Kraggenburg en Nagele hadden er beide ook één, echte, dat is een verhaal op zich met een element van roof in het verhaal. Amsterdam eiste de originelen terug. Daar komt niks van in, zei men, eens gegeven blijft gegeven. Bovendien, het is het oudste wat de polder te bieden heeft. ´Maar´, zei Emmeloord, ´we hebben nog wel een mal voor jullie. Kun je kopieën van maken.’ Ja, van zandsteen. Die staan nu ook bij ons.
Het nu volgende is een beetje mal. Die leeuwen die destijds ter weerszijden boven de sifon stonden waren verschillend. Eén had de linker voorpoot boven de rechter, de ander de rechter boven de linker. Maar nu was er dus slechts één mal. Dus zijn ze nu alle vier gelijk. Maar of nu steeds de rechter op de linker ligt, of andersom, dat weet ik niet meer. Kijk zelf even!
Twee van de echte leeuwen staan nu bij de rotonde bij Kraggenburg; op de webpagina De Leeuwen van Emmeloord staat te lezen hoe dat zo kwam. Die zijn mooi wit en maken een imposante indruk, ze lijken zelfs groter. Meer dan de onze, die geregeld beklad worden nog ook. Wat wil je, het zijn maar kopieën. Maak er een foto van bij Kraggenburg! Moet Amsterdam er geen bod op doen?
Twee echte staan ook in de Meldestraat.
De Noordoostpolder is misschien wel een beetje van ‘ons’. Leuk tochtje!
