Stiefdochter van stadsarchitect Ben Merkelbach
Cecilia Lichtveld was een stiefdochter van de stadsarchitect van Amsterdam, Ben Merkelbach; hij mocht van de gemeente in 1957 in Huize Frankendael komen wonen met haar moeder, eigenlijk tegen zijn zin; hem waren daarna nog slechts vier jaar gegund. Hij knapte in die korte tijd het danig vervallen huis grondig op, restaureerde het ook.
Haar echte vader was de in Nederland nog veel gelezen Surinaamse auteur, maar ook organist en componist, later zelfs politicus, Albert Helman (pseudoniem van Lou Lichtveld). Haar Nederlandse moeder was Leni Mengelberg, zelf eveneens auteur; zij was in een tweede huwelijk met Merkelbach getrouwd. Haar zus is Noni Lichtveld, kunstenares, vooral decorontwerpster en schrijfster van ‘Anansiverhalen’; twee levensgrote gestileerde houten indianenfiguren van haar zijn in Suriname heel bekend (haar vader had Indiaanse voorouders). Cecilia was kinderboekenschrijfster en actrice.Voor een interview met haar ga naar Buitenplaats Frankendael
Ze was gehuwd met mijnheer van Vliet, jurist; ze kwamen er met hun kroost direct op de bovenetage van Frankendael bij wonen, dan waren haar ouders niet zo alleen in het grote huis.
Rondleiding door Huize Frankendael
Lang geleden was er voor mij een aanleiding, overdag met de voorzitter van de Vrienden van Frankendael bij Huize Frankendael langs te gaan. Mevrouw van Vliet-Lichtveld, bepaald niet lang van stuk, kordaat, heeft ons toen hoogstpersoonlijk rondgeleid, mij zelfs meegenomen naar het dak. De 19-eeuwse keuken beneden leek nog volledig intact. (Op de bel-etage was een nieuwe aangelegd.) Eens heb ik haar zelfs de oude straatklinkers van het plaveisel direct terzijde van het huis met veel liefde zien behandelen.
Praten over toekomstige bestemming
Later heb ik ze op een avond beiden mogen bezoeken in Huize Frankendael. Ooit waren ze even zowat onze buren geweest, aan de andere kant van park Frankendael. In het begin. Dát huis, vanaf het dak keken we over het groengebied uit, bestaat niet meer.
Wat was het een inspirerende avond. Fraaie inrichting. Overal kunst in huis. Veel foto’s aan de muur. Bij die gelegenheid hadden we het onder andere over de toekomstige bestemming van het oude Watergraafsmeerse buitenhuis, dat zij van het stadsdeel huurden. Met geen enkel deel van het park hadden ze op dat moment nog iets te maken, dat was allemaal openbaar terrein, je mocht gewoon in hun tuin wandelen; bijna niemand wist dat, wellicht alleen ikzelf deed dat wandelen af en toe. Voor zichzelf maakten ze natuurlijk nog wel gebruik van de grote achtertuin, een gazon toen. Met hun zoon Bas heb ik enige tijd in de stadsdeelraad gezeten.
Ten aanzien van de herinrichting van het hele groengebied achter Huize Frankendael stond bij de Vrienden en ook al in het stadsdeel het plan-Santhagens ter discussie (zie het informatiebord bij de entreepoort). Op termijn zou het huis een andere bestemming gaan krijgen. Als monument was het dermate bijzonder, dat aan het interieur niets veranderd mocht worden.
Horecabestemming absoluut onbespreekbaar
Mijnheer van Vliet was die avond in één ding heel duidelijk: een horecabestemming was voor hem absoluut onbespreekbaar. Als jurist zou hij zich daartegen met hand en tand gaan verzetten. Een restaurant zou het pand zonder twijfel vernietigen volgens hem. Veel te kleine ruimten. En die mooie keuken alleen al!
Oproep van semafoon tijdens gesprek
Kort intermezzo. In die tijd nam ik als huisarts een tijdje waar voor slechts twee etages van één toren in de Bijlmerbajes. Door omstandigheden werden dat drie jaar continu – behoudens vakanties. Ik had daarvoor dus permanent mijn semafoon (die waren toen al behoorlijk klein) bij me, en aan, maar deed gewoon alles. Ik werd nooit opgeroepen. Slechts twee keer gebeurde dat in die drie jaren met spoed. De tweede keer was juist midden in dat gesprek in Huize Frankendael. Wij moesten het gesprek acuut afbreken. Snel een taxi. Wat vreselijk jammer. Wie weet hoe ver we waren gekomen als ik had kunnen blijven zitten.
Trouwlocatie, expositieruimte en restaurant
Niet lang na dat bezoek overleed Van Vliet volkomen onverwacht. Zijn weduwe heeft de druk van het stadsdeel tenslotte niet meer kunnen weerstaan. Het gebouw werd niet alleen trouwlocatie, dat vond iedereen een goed idee, maar ook expositieruimte en… restaurant. Restaurant Merkelbach. Zij kreeg vlakbij een woning aangeboden in de wijk Jeruzalem
(Tuindorp Frankendael), een wijk die nog door haar stiefvader was ontworpen.
Anekdote - Spaanse burgeroorlog
Over haar heb ik een bijzondere anekdote te vertellen. Die heb ik uit het meeslepende boek Fanny Schoonheyt; die woonde als journaliste enige tijd in Spanje en vocht als strijdster in de Spaanse Burgeroorlog, aan de republikeinse kant welteverstaan. Haar biografe, Yvonne Scholten, sprak voor nadere info met Cecilia: haar vader (Albert Helman) zat er tijdens de Burgeroorlog eveneens als journalist en schreef heel boeiend over het begin ervan – hyperactueel, heet van de naald. Een paar jaar geleden is zijn boek De sfinx van Spanje opnieuw uitgebracht; daar komt Fanny overigens niet in voor.
Verzetsdaad van Cecilia
Inderdaad kon Cecilia zich haar wel goed herinneren, onder andere als oppas, ze vertelt er uitgebreid over; er is in het boek een foto waar Fanny met alle kinderen Lichtveld op staat. Maar daar gaat het hier niet om. Ik wil hier kond doen van de schrille verzetsdaad van Cecilia als jong meisje. Ook dat vertelde ze Yvonne. Het uitbreken van de Spaanse Burgeroorlog vond ze zo verschrikkelijk. Ze zag zelfs een uitgebrande kapel. Uit protest heeft ze toen samen met haar zus Noni hun eigen poppenhuisje in brand gestoken, ‘uit een soort solidariteit’.
Teken van onverzettelijkheid. Van zo’n verzetsdaad hoorde ik niet eerder. Of Helman erover schrijft weet ik helaas niet, ik denk van niet.
Heimwee naar Huize Frankendael moge haar niet te zeer hinderen.
