De bouw van de Oostergasfabriek

Verteller: Open Joodse Huizen (2012). F. Richard
Auteur: Frits Slicht Frits Slicht
5 Reacties
Polderweg, Polderweggebied / Oostpoort, Oranje Vrijstaatkade

Over de architect van dit complex, over het waarom en de diverse gebouwen.

Oostergasfabriek, twee gashouders. Deze afbeelding van de Oostergasfabriek is van 1890. De ligging is aan de Oranje-Vrijstaatkade 27. Bron: Beeldbank, Stadsarchief Amsterdam.

Oostergasfabriek, twee gashouders. Deze afbeelding van de Oostergasfabriek is van 1890. De ligging is aan de Oranje-Vrijstaatkade 27. Bron: Beeldbank, Stadsarchief Amsterdam.

Alle rechten voorbehouden

Het begin

In 1883 verleende de gemeente Amsterdam een concessie aan de Imperial Continental Gas Association. De reden voor de bouw (van de twee) gasfabrieken was de grote behoefte aan gas. De mensen wilden steeds vaker een gasaansluiting in de woning. De gemeente Amsterdam was daarnaast ook nog eens overgestapt op gasgloeilicht voor de straatverlichting. Zo kwam er een gasfabriek in West (de Westergasfabriek) en de andere in Oost (de Oostergasfabriek). De Oostergasfabriek kwam te liggen wat we nu het Polderweggebied noemen. De Polderweg bestond toen nog niet, pas in 1904-1905 werd de Polderweg aangelegd. Kijkend naar het juiste adres van de fabriek dan was dat de Oranje-Vrijstaatkade 27

Isaac Gosschalk

De bouwmeester was Isaac Gosschalk (1838-1907). Mogelijk had hij meer de supervisie dan dat hij dé architect van de Oostergasfabriek was. Isaac Gosschalk wordt wel gezien als de eerste ‘interieurarchitect’ van Nederland. Hij heeft zijn opleiding in het buitenland gedaan (in Zürich). In Nederland bestond nog geen bouwkundeopleiding (pas vanaf 1863). Isaac groeide op een liberaal-joods gezin in Amsterdam.

De gebouwen

In 1885 trad de fabriek ‘in werking’. In feite was het een complex van gebouwen. Meest opvallend waren de drie grote ronde gashouders. Daarvan is tegenwoordig (bovengronds) niets meer terug te vinden. Verder waren er de nodige ondersteunende gebouwen. Zo was er een stokerij, een zuiveringshuis, een ammoniakfabriek, een ketelhuis, een watertoren en een aantal woningen. Opvallend was ook dat de fabriek een eigen was-, bad- en schaftgebouw had. De ruim driehonderd arbeiders, waaronder vele stokers, maakten daar gretig gebruik van.

Het einde

Na enkele tientallen jaren bleek in 1921 het gebruik van kolengas niet langer winstgevend. De productie werd stilgelegd. De Oostergasfabriek werd alleen nog gebruikt als gasdistributiecentrum. De vrijgekomen gebouwen kregen een nieuwe bestemming. Voor zover mij bekend, zijn toen alleen de woning van de directeur en de watertoren afgebroken. Later volgden ook de gashouder.

 

 

Ga voor deel 2 naar De toekomst van de Oostergasfabriek


TERUG NAAR ALLE POLDERWEGVERHALEN

 

 

Alle rechten voorbehouden

7029 keer bekeken

Bekijk meer afbeeldingen

Plattegrond van het 'Polderweggebied'. Deze kaart van de Dienst Openbare Werken (K7) is van 1914.<br />Bron: GAA.

Plattegrond van het 'Polderweggebied'. Deze kaart van de Dienst Openbare Werken (K7) is van 1914.
Bron: GAA.

Alle rechten voorbehouden
Oostergasfabriek (bouwtek.). Bouwtekening van de Oostergasfabriek, door: P. van Rijsse (architect). Uit de collectie bouwtekeningen van het Stadsarchief Amsterdam. Datering 1883 t/m 1885. Bron: Beeldbank, Stadsarchief Amsterdam.

Oostergasfabriek (bouwtek.). Bouwtekening van de Oostergasfabriek, door: P. van Rijsse (architect). Uit de collectie bouwtekeningen van het Stadsarchief Amsterdam. Datering 1883 t/m 1885. Bron: Beeldbank, Stadsarchief Amsterdam.

Alle rechten voorbehouden
Het Schaft- en Badgebouw. Eén van de weinige gebouwen van de Oostergasfabriek dat nog overeind staat (dec. 2012).

Het Schaft- en Badgebouw. Eén van de weinige gebouwen van de Oostergasfabriek dat nog overeind staat (dec. 2012). Door: Frits Slicht

Alle rechten voorbehouden
Oostergasfabriek, bouwtekening. Bouwtekening van een machinelokaal en ketelhuis met schoorsteen.<br />Uit de collectie: Archief van de Dienst Bouw- en Woningtoezicht: bouwtekeningen. Datering 1902. Bron: Beeldbank, Stadsarchief Amsterdam.

Oostergasfabriek, bouwtekening. Bouwtekening van een machinelokaal en ketelhuis met schoorsteen.
Uit de collectie: Archief van de Dienst Bouw- en Woningtoezicht: bouwtekeningen. Datering 1902. Bron: Beeldbank, Stadsarchief Amsterdam.

Alle rechten voorbehouden

5 reacties

Voeg je reactie toe
peter muller

Vraag

Wil de heer Frits Slicht contact met mij opnemen i.v.m. plaatsing van een foto van de familie Vas Dias in een binnenkort te verschijnen autobiografie? Wij woonden na de oorlog naast de familie in de Retiefstraat. pjmuller@kpnmail.nl Mobiel 0651211354

Ko Koedijk

Re: Luchtaanval.

Ko Koedijk:
Mijn vader stond met een bloemenstal bij de ingang van het tunneltje naar het Muiderpoorstation in de Celebesstraat/Insulindeweg. Hij was gek op koffie die mijn moeder thuis maakte en soms door mij (in de melkkoker) van de Javastraat naar de Insulindeweg werd gebracht. Ik was net voorbij de tweede Atjehstraat en het luchtalarm ging af en daar liep ik met mijn koffie. Een mevrouw trok me een diep portiek in op het moment dat drie Engelse gevechtsvliegtuigen heel laag over de daken brullend en schietend de koffie in de melkkoker en de hele aarde deden trillen. De mevrouw sloeg een moederlijke arm om mij heen, terwijl ik huilend om mijn vader riep...Het was een hel op aarde...!!! De Tommy's maakten nog een paar rondjes en verdwenen uiteindelijk richting Engeland. Toen alles voorbij was hielp de mevrouw mij met de warme melkkoker naar mijn vader, die troostend en dankend mij in zijn veilge armen sloot...!!! (Ik was 9 jaar) De gashouders waren flink toegetakeld door de luchtaanval. Later, bij de bevrijding stonden de Canadese legertrucks op het korfbal veldje en bietsten wij bij de soldaten voor chocolade en cigaretten (Wild Woodbine en Sweet Caporal)

Ko Koedijk

Luchtaanval.

Mijn vader stond met een bloemenstal bij de ingang van het tunneltje naar het Muiderpoorstation in de Celebesstraat/Insulindeweg. Hij was gek op koffie die mijn moeder thuis maakte en soms door mij (in de melkkoker) van de Javastraat naar de Insulindeweg werd gebracht. Ik was net voorbij de tweede Atjehstraat en het luchtalarm ging af en daar liep ik met mijn koffie. Een mevrouw trok me een diep portiek in op het moment dat drie Engelse gevechtsvliegtuigen heel laag over de daken brullend en schietend de koffie in de melkkoker en de hele aarde deden trillen. De mevrouw sloeg een moederlijke arm om mij heen, terwijl ik huilend om mijn vader riep...Het was een hel op aarde...!!! De Tommy's maakten nog een paar rondjes en verdwenen uiteindelijk richting Engeland. Toen alles voorbij was hielp de mevrouw mij met de warme melkkoker naar mijn vader, die troostend en dankend mij in zijn veilge armen sloot...!!! (Ik was 9 jaar)

nol pieters

melk fabriek

in weet nog ook de melk fabriek en het bad huis daar ging ik elke vrijdag naar toe

joop jansen 32

De 3e gashouwer ?

Beste Hr.Frits Sticht,
Misschien heb ik het mis,maar mij staat het bij,dat de 3e gashouder in 1954 is gebouwd.
Wat mij toen opviel was:Dat er zo zwaar geheit werd,met van die ter plaatsen in de grond gegoten palen.
Eèn van de oude gashouders,die omgebouwd is als sportzaal,bestaat naar mijn mening nog.
Neem mij niet kwalijk als ik het totaal uit mijn duim zuig hoor.
groetjes Joop