Frits Slicht
Vanaf 1914 behoorde ook de ondersteuning van werklozen tot de hoofdtaken van Het Gemeentelijk Bureau Maatschappelijke Steun. Voordien werd dit geregeld en vastgelegd door het Burgerlijk Armbestuur, afd. Huiszittende Armen, Weduwenhof en Armenhuis. Deze dossiers geven soms een schrijnend beeld van de situatie van de diverse gezinnen (inventarisnummer 349, de individuele dossiers zijn via het Stadsarchief Amsterdam aan te vragen).
Deze ondersteuning via Het Bureau kende twee varianten: die aan ‘uitgetrokken’ vakverenigingsleden en die rechtstreeks als armenbedeling. De term ‘uitgetrokken’ duidt op het feit dat het leden van werklozenkassen betrof. Deze vrijwillige werkloosheidsverzekeringen boden (net als de WW tegenwoordig) slechts gedurende een bepaalde periode recht op een uitkering. Daarna zouden de verzekerden in principe moeten aankloppen bij een van de instellingen op het gebied van de armenzorg. Vaak echter vond men dat het lidmaatschap van een werkloosheidsfonds beloond moest worden en probeerde men de ‘uitgetrokken’ leden buiten de reguliere armenzorg te houden.
Voor deze ‘uitgetrokken’ werklozen waren in Amsterdam na de Eerste Wereldoorlog plaatselijke commissies actief: Commissies voor steunverlening aan ‘uitgetrokken’ havenarbeiders, sigarenmakers en dergelijke. Later werd dit één commissie: de Commissie voor steunverlening aan crisiswerklozen. Deze ondersteuning vond plaats door het Bureau Maatschappelijke Steun en de dossiers van de via deze commissies gesteunde werklozen bevinden zich tussen de overige van het Bureau. Daarnaast viel een ongeveer even grote groep werklozen rechtstreeks onder de armenzorg. Uit de jaarverslagen van het Bureau blijkt dat het aandeel werklozen onder de ondersteunden gedurende de Eerste Wereldoorlog begon te groeien en in de jaren 1920 en 1930 ongeveer de helft van het totale aantal uitmaakte. Na de Tweede Wereldoorlog daalde het aandeel tot ongeveer een vijfde. In de tweede helft van de jaren 1950 en gedurende de jaren 1960 wordt het – als gevolg van de pas in werking getreden Werkloosheidswet - verwaarloosbaar klein. Doordat al deze verschillende groepen ondersteund werden, ontstonden diverse dossierseries, naast die van de reguliere armenzorg.
De Arolsen Archives
Dit is in eerste instantie een Duitstalige website, maar die ook in het Engels te bezoeken is. Op deze website staan alle kaarten uit de cartotheek van De Joodse Raad. Daarbij regelmatig andere bronnen met betrekking tot diverse werkkampen en strafkampen. Het zeer strenge Mauthausen bijvoorbeeld kent een uitgebreid kaartensysteem. Van Kamp Vught in Nederland zijn aparte bronnen, apart in de zin van apart van Kamp Westerbork. Meer willen weten? Ga dan naar: De Arolse archieven zijn een internationaal centrum over de nazi-vervolging.
Andere bronnen
Naast deze bron, maak ik ruimhartig gebruik van de Indexen die terug te vinden zijn bij het Stadsarchief Amsterdam. Het gaat dan o.a. om de gezins- en archiefkaarten, de marktkaarten, het militieregister en de woningkaarten. Ook de Beeldbank van het Stadsarchief mag niet onvermeld blijven. Daarnaast het IISG voor de ledenkaarten van de Diamantbewerkersbond en Delpher voor de achtergrondinformatie (kranten en tijdschriften).