Jarenlang was een van de manieren om dit probleem op te lossen het systeem van betaalzegels . Er bestonden zogeheten betaalzegelkassen. Joop Vet herinnert zich "Ouwel" aan de Helmersstraat, "Nieuw Leven" op het Weesperplein, "Brilman" in de Copernicusstraat en "Vestia" aan de Haarlemmerhouttuinen, die vellen uitgaven met betaalzegels. De waarde van een zegel varieerde tussen één en tien gulden. De klant ontving bijvoorbeeld eens per jaar voor honderd gulden zegels, te besteden bij aangesloten winkeliers, en betaalde wekelijks twee gulden vijftig aan afbetaling plus rente. De winkelier die de zegels incasseerde als betaling, ging eens per week langs bij Ouwel, Vestia of een andere betaalzegelkas en kreeg contant geld voor de zegels. Joop Vet meent dat de winkeliers 9% van de winst betaalden voor deze dienstverlening.
Er bestond zelfs een Amsterdamse Vereniging van Betaalzegelkassen die in 1930 was gevestigd in de 2e Helmersstraat 34. Het was geen onomstreden systeem. In de jaren dertig van de vorige eeuw woedde er een strijd tussen voor- en tegenstanders, waaronder de "Nederlandse vereniging voor Volkscredietwezen en Woekerbestrijding", de "Amsterdamse Vereniging van betaalzegelkassen" en de Minister van Binnenlandsche Zaken (J.A. de Wilde) in verband met het voornemen om het betaalzegelbedrijf onder de Geldschieterswet te laten vallen. Ir. van Ouwel schreef ter verdediging van het systeem;
"Het stelt de arbeider in staat zijn loon doelmatiger te verdelen" en hij beargumenteerde dat de gezondheid van de huisvrouw met de kleine beurs erbij gebaat is als ze een stofzuiger kan kopen zodat "een vrouw met zwakke longen of een zwangere vrouw niet meer over de grond behoeft te kruipen om te schuieren en te vegen". (2)
Krediet nemen door de arbeider middels betaalzegels werd door de voorstanders voorgesteld als gedwongen sparen achteraf. "De loontrekker leeft op de grens van zijn inkomen” en “afbetalen ligt de loontrekker makkelijker dan sparen“ (van Ouwel, p. 9, p. 12, p.19). Het voornaamste argument van de voorstanders was echter dat het spaarzegelsysteem een evenwicht aanbracht voor de arbeider tussen de weken waarin veel kosten gemaakt moeten worden en weken waar weinig kosten gemaakt hoeven worden. Het uitgangspunt was niet kapitaalvorming (sparen) door de arbeider, maar verdeling van hoge uitgaven over langere perioden.
De omzet van de spaarzegelkassen was niet gering, alleen in Amsterdam ging in 1926 al 2 miljoen gulden om.
Kennelijk hing er een lucht van "woekerwinsten maken " rond de spaarkassen, immers ook de winkeliers betaalden een flink percentage .
Drs. Hermsen, een voorstander van betaalzegelkassen, betoogde dat de spaarkassen helemaal niet veel winst maken omdat ze een dure buitendienst in stand moeten houden om de afbetalingen te innen en wettelijk maximaal 9% rente aan de winkelier en 5% rente aan de klant mogen berekenen.(1)
Tja...dat afbetalen...
Elly van Mourik –in haar jeugd klant van Joop Vet– staat het nog goed voor de geest één keer per jaar haalden we bij Ouwel aan de van Swindenstraat zegels. We noemden ze Ouwelzegels. Toen ik een jaar of 16 was kreeg ik bijvoorbeeld voor 20 gulden zegels mee om kleren te kopen. Soms leenden we zegels bij van vrienden. Op vrijdagavond belde de bode aan voor de afbetaling. Als het geld er niet was zei mijn vader dat ik moest zeggen dat hij niet thuis was. Maar de bode was heel aanhoudend en bleef maar vragen wanneer mijn vader dan wel thuis was. Een keer dachten we dat hij eindelijk weg was en riep mijn vader dat hij blij was dat die 'ouwe zeikert ´ opgekrast was, maar dat heeft hij toch gehoord.
Ook de winkelier was niet onverdeeld gelukkig met het verschijnsel.
Een accountant van de Nederlandse Middenstandsbank - B.Tersteeg - noemde in een voordracht
"het ten eenenmale onbegrijpelijk, hoe voorstanders er toe kunnen komen te beweren dat het Spaarzegel- en Voorschotbedrijf een weldaad zou zijn voor de middenstander.......De middenstand wenscht, gezien het streven der laatste jaren, zich gaarne van dit verkoopstelsel te ontdoen" (3)
( Tersteeg, p.3).
De voorstanders betoogden natuurlijk dat het voor de middenstander gunstig uitpakte; dankzij dit systeem kon de klant geregeld een grotere aankoop doen. Om verschillende redenen is het systeem van betaalzegels in onbruik geraakt. Veel winkeliers vonden het toch voordeliger als je de spaarzegel kas kon omzeilen.
Joop Vet; "We lieten soms zelf de mensen een contract ondertekenen dat ze in termijnen gingen betalen. Omdat wij voor het tonen van de stoffen en het passen van de kostuums bij de mensen thuis kwamen, hadden we een aardig idee wat voor vlees we in de kuip hadden".
Rond 1960 kwamen de girokaarten en hoewel die niet gegarandeerd waren, werd deze ponskaart snel gebruikt als middel om de betaling te spreiden. Joop Vet weet nog dat de klanten 6 ponskaarten afgaven, ieder voor een zesde deel van de prijs, en dat hij iedere maand een kaart op de bus gooide. Daar werd niet extra voor berekend, maar als de klant binnen 3 maanden het hele bedrag betaalde kreeg hij korting. Niet veel later kwamen de girobetaalkaarten en die waren wel gegarandeerd, toen was het echt afgelopen met de betaalzegels. Omstreeks 1970 verdween de betaalzegel kas.
Literatuur
(1) Drs. A.W.Hermsen: Iets over spaar- en betaalzegelkassen en nieuwe wegen, z.j,z.p.
(2) Ir.A. Van Ouwel: Het betaalzegelstelsel en de wettelijke regeling ,1936, `s Hertogenbosch
(3) B.Tersteeg : Het euvel van de betaalzegelkassen, 1939, Amsterdam
http://buurtwinkels.amsterdammuseum.nl/1737/nl/zegels-om-op-krediet-te-kopen
OPROEP!
Is er nog iemand die betaalzegels thuis heeft liggen? Graag willen we deze afbeelden bij dit artikel. Ook foto’s van genoemde bedrijven zijn welkom en natuurlijk verhalen van mensen die ook met betaalzegels kochten.
Bijdragen
GLAZEN BORD DE VOORZORG
Hallo,
Ik ben in het bezit van een glazen bord 30 X 20 cm.
met vriendelijke groet,
Focco
SIGAREN ASBAK
Ik ben een asbak tegen gekomen met de inscriptie ..De Voorzorg” J.van Ouwel.
1899-1 januari-1949.
Misschien dat hier iemand mij meer kan vertellen over deze loodzware bronzen asbak en wat de datums betekenen.
Dank u
Ruud
MARCUS
Hebben deze thuis hangen, geen zegels maar misschien toch wel leuk. Hoe kan ik deze foto naar jullie sturen?
Groeten Marcus
CONTROLEUR
In jaren 70/72 was ik de laatste controleur bij "de Voorzorg. Bodes kwamen bij mij de betalingen melden. Ik moest zorgen dat er aanmaningen werden verstuurd en e.v. betalingsregelingen maken bij wanbetaling. Heb daar fantastische verhalen over. Ben nu op zoek naar pensioen wat ik daar nog tegoed van heb.M.
RE: TOCH NOG OUWELZEGEL GEVONDEN !
TOCH NOG OUWELZEGEL GEVONDEN !
Mevrouw, mijnheer,
Ik was weer eens met “de stamboom” bezig en kwam op uw buurtwinkelsite een artikel tegen over de Ouwelzegels. U vraagt daarbij o.a. om afbeeldingen van de spaarzegels. Ik prijs me gelukkig dat ik die nog heb. Ik zal u zeggen hoe dat komt:
Toen mijn grootvader, Antonius Bom, in 1932 wist dat hij niet lang meer te leven had droeg hij zijn Spaarkas C.V. Unitas over aan Betaalzegelbedrijf “De Voorzorg” van J. van Ouwel. Hij bedong daarbij dat twee van zijn zoons mee werden “overgenomen”. Mijn vader was één van die zoons. Hij werd al snel van incasseerder bevorderd tot controleur en in 1935 kreeg hij de opdracht in Haarlem een bijkantoor op te richten. Dat groeide voorspoedig en op het hoogtepunt waren er ruim 20 incasseerders (“bodes”) in dienst voor het gebied van Hillegom tot Beverwijk.
Ik beschik over redelijk wat documentatie, o.a. een emaille bord dat de bodes naast de voordeur aan de gevel hadden hangen.
De Voorzorg is via allerlei omwegen tegenwoordig een slapend onderdeel van ING.
M.vr.gr.
G.C. Bom (m/1939)
spaarzegel 1
OUWELZEGELS
ik heb ze als kind ook nog gekend ,ik ging met me moeder altijd schoenen kope met ouwelzegels bij leloux op oostenburg ,en chinees halen nog met een pannetje ,en de poppendokter in de dapperstraat ja dat weet ik nog wel
OUWEL ZEGELS
ik kan het mij nog herrinneren toen ik klein was
toen kwam er altijd op een vaste avond in de week (welke weet ik niet meer) een oude man aan de deur om de centen te innen.
hij had altijd een lange leren motorjas aan hij was ook altijd op de motor ,in de zomer met een duo en in de wintermaanden had hij de zijspan er altijd aan.
maar zomer en winter had hij die lange leren jas aan en handschoenen met kappen die bijna een kwart van zijn armen besloegen.
de jas vond ik altijd lekker ruiken dat weet ik nog wel want hij rook naar leervet en mijn vader was er jaloers op want die zei altijd geef mij die jas maar voor op de brommer (hij had een oude sparta zo een soort van buikschuiver) en hij had het atlijd koud op de brommer als hij smorgens heel erg vroeg op de brommer naar zijn werk ging.
maar de zegels moesten elke week betaald worden met rente en al en soms als het niet uitkwam dan zat mijn moeder behoorlijk in haar rats want wat moest ze tegen de ouwelman zeggen.
en dan werden de meest uitzinnige smoesen bedacht van de brommer was stuk tot ik ben mijn beurs verloren want de man was streng begreep ik wij mochten er als kinderen allen bijzijn als hij binnenkwam omdat wij dan een pakje bezooka kouwgum van hem kregen daar zat een gleuf in de midden en daarop scheurde hij hem door en kregen wij als kindere beide de helft.
en als hij geweest was en een nieuw ve;l zegels gebracht had dan kregen wij nieuwe kleren of schoenen en soms een speeltje.
opeens was het voorbij de man kwam niet meer en ik heb hem ook nooit meer gezien mijn moeder zei dat er geen zegeltjes meer kwamen en ze betaalde in vervolg met een stuk papier later gebegreep ik een girocheck .
maar ach ik was toen al groot zeker al 8 jaar of zo
gr hans
OUWELZEGELS
Ik (76 jaar) weet dat de ouwelzegels bestonden.ik praat nog wel eens met mensen daarover.maar nooit iemand weet er iets van.Ik vroeg net nog aan mijn vriendin (Rheden) of zij weet wat dat was.maar nooit van gehoord.
Dus ik kijk even op de pc en tot mijn verbazing kan je nog wat over lezen.Leuk!!
Gr Fred Pisano.
OUWEL ZEGELS
mijn ouders hadden ook ouwel zegels, ze konden daarmee betalen in verschillende winkels, Galerie Miodern, van Trommelen, de Kleine Kapel, en ik, als kind, ik schaamde me dood en liepaltijd weg als er betaald moest worden, ik ben van 1947, ik ken niemand die die bonnen nog kent
OUWELZEGELS
Mijn ouders hadden een speelgoedzaak (toen nog de Poppendokter geheten) aan de Dapperstraat op nr. 17 en 19, vlak bij de winkel van Vet.
Ook zij accepteerde ouwelzegels.
Om te voorkomen dat zij rente moesten betalen aan Ouwel kocht mijn moeder daar schoenen voor, als wij die nodig hadden.
Ik weet wel dat mijn moeder zich schaamde om met ouwelzegels te betalen maar het scheelde veel geld.
LOES KUIJKENS
Zelf zijn mijn man en ik 75 en 79 jaar maar hebben nog nooit van dat
systeem gehoord. We vonden het ook zeer intressant om te lezen.
Loes kuijkens.