Opgroeien in de Indische Buurt

Het Nieuwe Diep, een plas waar je kon zwemmen, varen en in de winter schaatsen

Auteur: Ton Gorter

Wie mijn eerste pennevrucht heeft gelezen, weet dat ik ben geboren in de Boetonstraat in de Indische buurt, als zoon van een trambestuurder. Ik noemde dat toen 'stille armoe'.

Flevopark vroeger het Zuiderzeepark geheten .<br />Foto; Beeldbank Amsterdam

Flevopark vroeger het Zuiderzeepark geheten .
Foto; Beeldbank Amsterdam

Alle rechten voorbehouden

Zuiderzeepark
Dat wil overigens niet zeggen, dat ik daardoor een nare jeugd gehad heb, integendeel, ik denk dat mijn jeugd mooier en avontuurlijker is geweest dan van de meeste Amsterdammers. Behalve aan mijn ouders, die met weinig er veel van wisten te
maken, lag dat niet in de laatste plaats aan het feit dat wij, in de stad, ook aan de rand van de stad en zelfs eigenlijk buiten woonden.

Een blok verder, naar schatting 100 meter, en we stonden in de natuur: het Zuiderzeepark, later het Flevopark geheten. Dit liep uit op het Nieuwe Diep, een plas waar je kon zwemmen, varen en in de winter schaatsen.

Merwedekanaal
Nog even verder en je liep op de Ringdijk, de Diemerzeedijk, de Zeeburgerdijk. Hier had je het Merwedekanaal, officieel het Amsterdam-Rijn kanaal geheten, maar zo noemde niemand het. Hier kon je sleepjes pikken, langs de dijk schuimen en zo voort. Daar weer achter het Militaire kamp en de dijk richting Oranjesluizen, je was dan al zeker een uur of anderhalf te voet onderweg.

Rangeerterreinen
Ging je van huis uit de andere kant op, dan lonkte de Veemarkt en daarachter de havens en de rangeerterreinen van de Spoorwegen. Een grandioos speelterrein en mogelijkheid voor avonturen als je zo'n 10 jaar oud bent.

Spelen in de buurt
Je kon natuurlijk ook in de buurt blijven en met je vriendjes 'stoepie' spelen, een balspel of 'diefie met verlos', of 'Buut buut'. Dat was een balspel met putdeksels. Kortom, je kon je er met de beste wil van de wereld niet vervelen. Zonder computers, en tv bleek dat ook te kunnen.

Met vader mee
In de zomer ging ik met mijn vader vaak vliegeren in het park en later toen ik wat groter werd, ging ik met hem mee als hij aan de bootjes van zijn zwagers ging timmeren, ik heb daar veel geleerd. Op zondag, als mijn vader tenminste vrij was, gingen we met het hele
gezin wandelen, ook met mijn oudere broer en mijn kleine zusje in de kinderwagen, het park door, langs de volkstuintjes, langs de voetbalvereniging "Ambon", naar de dijk, langs het kanaal tot het pontje naar de Ringdijk, dan de Ringdijk terug tot het bruggetje naar de Valentijnkade en door het park weer terug. Een stevige wandeling, zeker als je 10 jaar oud bent.

Wafels voor een kwartje
In de buurt was ook altijd van alles te beleven. Op zondag, tegen etenstijd, kwam er een oude autobus, getrokken door paarden door de straat, de wafelenkraam. Deze verkocht verse wafels met en zonder slagroom en poedersuiker. Maar aangezien dit voor het gezinsbudget te duur was, haalden mijn moeder en vader wel eens een pan 'gebroken
wafels' voor een kwartje. Ik heb mij wel eens afgevraagd of ze ooit wel eens een niet gebroken wafel verkochten, ik heb het althans nooit gezien.

Gerammel van de kratten melkflessen
Wakker worden gebeurde, zeker in de zomer, behoorlijk vroeg. We woonden boven een melkboer, de familie van de Vecht, en die werden zo tegen 5 uur in de ochtend bevoorraad door de wagen van de Sterovita. Met veel gerammel werden de kratten melkflessen afgeladen en de kratten lege flessen weer opgeladen. En tegen de tijd dat die wagen dan weer vertrokken was, kwam er, ik dacht twee keer in de week, de Sterovita auto met de losse melk. Die werd uit een roestvrij stalen tank overgegoten in de klaarstaande melkbussen, ook niet bepaald geruisloos. Voor hen die dit niet weten, Sterovita, was de plaatselijke melkfabriek, bij de Polderweg.

Zo zit mijn hoofd vol met herinneringen aan sfeerbepalende dingen, avonturen en personen.

Alle rechten voorbehouden

3772 keer bekeken

Bekijk meer afbeeldingen

Melkfabriek-Sterovita Oranje Vrijstaatkade

Melkfabriek-Sterovita Oranje Vrijstaatkade

Alle rechten voorbehouden

11 reacties

Voeg je reactie toe
Ad Tolhuijs

Volkstuintjes

Aan Leon de Laat. Even nog iets over die volkstuintjes, Leo. Als je via het zog. "Zwarte Weggetje", die tussen de twee oostelijk gelegen "Jodenmanussies" liep, dan kwam je op het punt waar je naar rechts het "Zuiderzeepark" in ging maar links door die volkstuintjes in richting Diep en "Merwedekanaal".

Maar direct na de volkstuintjes kwam dan eerst nog een braak liggend stuk land dat men het "Opgespoten Land" noemde. Dat was voor ons jongens een fijn, nogal wild terrein waar je van alles kon uitspoken. Dit vooral ook omdat het in onze ogen flink heuvelachtig was, met zanddiepten waarin je je lekker kon verstoppen en, natuurlijk, later met meiden kon rondhangen enz. enz. Ik zeg dit nu precies zoals wij het vroeger noemden. 

In het eerste naoorlogsjaar, 1945/46 hebben wij in die windbeschutte kuilen ook vuurtjes gestookt waarin wij aardappelen piepten en in een pannetje wortelensoep met uien kookten. Dat was toen nog heel wat, want men had nog steeds niets te veel.

Verder lag er vandaar naar links (dus richting stad inplaats van naar de Merwede), en aansluitend aan het Opgespoten Land, een een soort krottendorp waar allerlei kleine zaakjes liepen. Zo was er bijv. een vent die oude autos opknapte en een andere scharrelde met oud papier en karton, waarvan er bergen lagen. Dan was er ook een man die wij de bokkenbeor noemden omdat hij inderdaad een aantal geiten en daarbij een grote bok had. Als 10-jarige was je nog bang voor dat beest omdat hij erg groot was en dreigend op je afkwam als je te dicht bij "zijn" geiten kwam.

Kortom, dat hele gebied was nog een wild stukje Oost - een soort vrijbuitersland waarvan er successievelijk steeds minder over was. Nu is alles is zo dicht volgebouwd dat je als jongen nergens meer zo lekker kan zwerven en avonturen. Met die brugbouw in 1957 werd alles pas echt anders. Dat mooie grote huis aan het Diep met die prachtige tuin eromheen en die oude kastanjebomen werd afgebroken. Later verdwenen de volkstuintjes en op dat Opgespoten Land stonden de pilaren van de brug. Daarvoor in de plaats kwam dan het zwembad. 

Ik ben blij dat ik al dat andere, dat ruige zootje, dat kleinschalige gebeuren nog heb mogen meemaken. Het was een paradijs.   

Ad Tolhuijs, Bürglen / Zwitserland

 

 

Ad Tolhuijs

Zuiderzeepark enz.

Hallo, Ton! Bedankt voor je bericht. Jij bent uit de Boetonstraat, ik van de Kramatweg 36, dus praktisch om de hoek. Veel van mijn vrienden woonden immers in de Boeton-, de Bawean- en de Karimatastraat. 

Ik denk dat jij een stuk jonger bent dan ik, ik geboren in 1936. Ging naar de Insulindeschool op het Javaplantsoen. D.w.z. eerst, in de eerste oorlogsjaren naar de zog. openluchtschool in het Oosterpark, net achter het toenmalige Koloniaalmuseum waar toen de Grüne Polizei zat, met dat wachthuisje ervoor waar altijd een wacht met geweer in aanslag op wacht stond. Een ellende was dat. Daar zou ik allemaal nog veel over kunnen vertellen. Ok over onze honger en de strijd om door de hongerwinter te komen. Mijn ouders waren echte helden - er is geen ander woord voor.

Maar nu gaat het mij om het Zuiderzeepark. Ook wij hebben het nooit anders genoemd, net als de Merwede wat dan met festiviteiten (was ik met onze school aanwezig) in Amsterdam-Rijnkanaal werd ombenoemd. Maar voor ons was het altijd de Merwede waar wij sleepies pikten en ons tot Utrecht mee lieten drijven. Dan zaten wij achterin het kleine, nagesleepte roeibootje of lagen op het zand als het een zandschuit was. Heerlijk! Dan was je een goeie halve dag onderweg.

Op de Kramatweg waar wij woonden hadden wij geen overburen, maar keken direkt op een plantsoen (daarachter de 3 Jodenmanussies en dan het Zuiderzeepark), waar recht tegenover ons, tot in de oorlog, een enorme linde stond die aanleiding was voor mijn eerste vogelstudies. In de hongerwinter 1944/45 hebben de grotere buurjongens de boom omgezaagd. Ik heb vreselijk gejankt want die boom was mijn uitkomst omdat ik zwaar asthma had en mijn bed voor het raam stond. Dus dat plantsoen en die linde, plus een prachtige rode meidoorn die vóóraan het witte weggetje stond, waren mijn beste vrienden die mij veel leerstof opleverden. Aan 't begin van het witte weggetje stond op een ochtend toen ik net wakker werd opeens een nieuw bord met "Verboden voor Joden" erop. Dus waren joden niet meer in het park toegelaten.

Ik was net 5 jaar oud toen er bij ons om de hoek een groep mensen, vooral vrouwen, die ik natuurlijk kende (want je kende iedereen in de buurt). Zij maakten een behoorlijk lawaai. Het was toen al verboden op straat groepen te vormen. Maar deze hadden er lak aan. Waarom? Wel, in de winkel waar na de oorlog de groenteman Grevelt kwam was toen nog zoiets alsn een uitleenbibliotheekje. Mijn Oma die bij ons inwoonde ging er altijd van die malle romannetjes halen. Ik ging dan mee en kreeg altijd een snoepie van die lieve vrouw daar. Dat het joden waren wist ik natuurlijk niet. Dat was voor ons ook geen punt. Zij waren gewoon onze buren van om de hoek! Net in de Niasstraat, hoek Karimatastraat en Kramatweg stond een zog. overvalwagen van de duitsers. Duitse soldaten en een paar NSBers in die zwarte rotuniformen sleepten die joodse familie uit hun huis / winkel en duwden ze grof de grote groene overvalwagen in. Ondanks de gevaren vergeet ik nooit hoe ik daar als aan de grond vastgepijkert stond en mij er zorgen over maakte hoe die toekijkende vrouwen die duitsers en NSBers uitvloekten. Want ik wist hoe gevaarlijk dat was. In die wagen zat al een groep mensen, waarschijnlijk ook joden, die de "nieuwe" bij het instappen hielpen. Het was voor mij een sleutelervaring en ik zie het nóg voor mij. Vreselijk!

Veel later, toen ik na de oorlog voor lange tijd bij een boerenfamilie in Zwitserland was geweest en gezond was, heeft het Zuiderzeepark en alles wat daar achter lag een belangrijke rol in mijn verdere jeugd gespeeld. Op het eind van de Zeeburgerdijk, vóóraan de bocht naar de Merwede-ophaalbruggen, stond een prachtig huis van omstreeks 1700 en daarnaast een nieuwer, groter en breeder huis met grote kastanjebomen er om heen. Ik was daar veel want de familie van een vriendje van mij mochten in dat oude huis wonen dat bovenop de dijk van de Zeeburgerdijk lag. Het staat er nog tussen de bomen, hoewel je er via Google Earth heel weinig van ziet. Daarvoor langs de Zeeburgerdijk stonden die barakken wat later een soort noodziekenhuis werd, maar waar ook demente mensen ondergebracht werden - zo ook mijn enige oom van vaders kant, zo omstreeks 1958-60?

Bovenop de dijk naar de Merwedebrug-ophaalbruggen, helemaal aan het begin, waren de resten van wat ooit sluizen waren geweest. Daar had je van die hoge muren, waar wij vanaf doken zo het kanaal in. Dat was ons echter niet hoog genoeg. Dus klommen wij op het hek dat erlangs stond en later zelfs op de lantaarnpalen bovenop de muren, om vandaar naar beneden te duiken. Dat was dan heel wat. Idioot eigenlijk, maar ik was toen 14, 15 jaar en nog onbevreesd. Het doel was natuurlijk wel om indruk op de meisjes te maken. Dat lukte ook, gelukkig.

Ja, en nu ben ik al sinds 1961 uit NL weg. Zwitserland, New York, Zuid Amerika, San Francisco, het Midden Osten, weer Zwitserland en weer Zuid Amerika en nu uiteindelijk weer in Zwitserland. Maar NL doet mij nog veel. Mijn zwitserse vrouw en ik gaan bijna jaarlijks naar NL om te fietsen, vooral langs de Wadden. Jammer genoeg is mijn oude Indische Buurt verdwenen. Alles volgebouwd, overal dubbelgeparkeerde auto's, waar wij vroeger in de nog heerlijk lege straten speelden. Het was een paradijs en het doet zeer als ik er heen ga en wat rondkijk - wat ik toch nooit kan laten.

Ach, er is nog zoveel te vertellen! Het ga jullie allemaal goed!

Ad Tolhuijs, Bürglen, Zwitserland

 

  

  

Leon de Laat

Re: Waar was het ook alweer?

oanda ritburg: op zoek naar de juiste plaats van de volkstuintjes in of bij het Zuiderzeepark .
Is het mogelijk om aan een plattegrond te komen van de toenmalige situatie??

Volgens de kaart van omstreeks 1961 waren er volkstuintjes op de plaats van het huidige Flevoparkbad
.

oanda ritburg

Waar was het ook alweer?

Heel toevallig ben ik al een tijdje op zoek naar de juiste plaats van de volkstuintjes in of bij het Zuiderzeepark .
Is het mogelijk om aan een plattegrond te komen van de toenmalige situatie??

Anneke Koehof

Re: Indische Buurt/Zuiderzeepark

Boy Zoet:
Inderdaad Anneke, de wafelbakker had een zeer brede wagen, dus geen autobus e.d., getrokken door een paard. De eigenaar ( een dikke man) en zijn zoon waren Belgen, maar woonden in de buurt van Eindhoven. Elke Zondag in de middag kwam de wagen onze buurt verblijden met hun heerlijke wafels ( met een soort pudding).Ik woonde toen nog op de Kramatweg dus dat moet tussen 1955 en 1960 geweest zijn.

Bedankt Boy! Mijn geheugen is dus toch nog aardig goed. Zo herinner ik het me ook. Wellicht is er vroeger (of later) een oude tram geweest, maar ik herinnerde me ook echt een mooie, brede wagen, waarmee ze zomers denk ik op kermissen stonden. En die dikke meneer zag er altijd zo schoon en verzorgd uit met een hoge witte koksmuts op!

Boy Zoet

Indische Buurt/Zuiderzeepark

Inderdaad Anneke, de wafelbakker had een zeer brede wagen, dus geen autobus e.d., getrokken door een paard. De eigenaar ( een dikke man) en zijn zoon waren Belgen, maar woonden in de buurt van Eindhoven. Elke Zondag in de middag kwam de wagen onze buurt verblijden met hun heerlijke wafels ( met een soort pudding).Ik woonde toen nog op de Kramatweg dus dat moet tussen 1955 en 1960 geweest zijn.

Frank Stork

De 83e verjaardag van het Flevopark

Vandaag, 20 september 2014, bestaat het Flevopark 83 jaar! Gefeliciteerd!
Op de facebook-pagina van Amsterdam Oost Verenigd staat een grappige woordspeling over haar verjaardag omdat het Appelsap-festival dreigt te verhuizen van het Oosterpark naar het Flevopark

Wim Leenders

Jeugd herinneringen,Baweanstraat

Leuk de herinneringen die je schreef Ton,heel herkenbaar ook voor mij,ik was toen als buurjongetje van Fransie Jansen,van de groentewinkel, nog veel met hem op de bakfiets mee geweest om bestellingen weg te brengen naar de schepen,die lagen in de havens oost in de Rietlanden,ik was toen een jaar of tien denk ik.

gijsbertuscarelvanvliet@gmail.com

op groeien i.d. indisch. buurt------geheug. v. oost

reactie aan : a.koehof. nog een oude benaming ,die bij ons thuis gebezicht werdt en die je niet meer zal horen ( zuider soppie) voor het ijselmeer. ook uit gebruik geraakt! ( zuiderzee)-------------vele groeten bertus .

gijsbertuscarelvanvliet@gmail.com

opgroeien i.d. indisch. buurt-----geheugen v.oost.

reactie aan ; a. koehof. die oude benamingen zuiderzee park en andere namen zijn ons met de pap lepel ingegoten door onze ouders, je hoorde dat zoveel, dat je niet beter wist. nu speelt er automatisme een grote rol mee ,maar jehebt volkomen gelijk , officheel heette het anders.---------hartelijke groeten bertus

Anneke Koehof

Opgroeien in de Indische Buurt

Leuk weer, Ton! Wat mij opvalt is dat ook jij (en jij niet alleen) het steevast hebt over het Zuiderzeepark, terwijl het toen allang Flevopark heette.
Maar ook bij ons in het gezin was en bleef het 't Zuiderzeerpark.
Je beschrijving van de wafelbakker is ook heel grappig, ik herinnerde me helemaal niet dat het een oude autobus was, ik vond het een mooie oude woonwagen. Zijn herinneringen dan zo subjectief? Ik denk het wel! (Zie mijn verhaal De Wafelbakker). Op mijn blog (www.annekekoehof.blogspot.com)staat een nieuw verhaal waar ik een soort winkel van sinkel beschrijf, ik bedoel hiermee Priemus, ook zo'n fenomeen in ons buurtje. Je kunt er eindeloos over schrijven en ook dat verveelt nooit!