De Jaap Eden kunstijsbaan bestaat al meer dan 50 jaar

Hoe kwam deze - destijds - derde 400 m baan ter wereld, die de eerste met NH3 in de baanpijpen was, tot stand?

Baan in Apollohal in 1951 gesloten
Daarvoor gaan we terug naar eind 1950. Nederland beschikte toen nog maar over één 60 x 30 m kunstijsbaan, de HOKIJ (Haagse Overdekte Kunst IJsbaan), geopend in 1937! Er waren eerst drie kunstijsbanen, maar in 1951 werd de baan in de Apollohal gesloten en in het zelfde jaar ging ook het open baantje van 52 x 24 m in Tilburg dicht, geopend in 1938 en gebruik makend van de NH3/pekelinstallatie van de naburige Eerste Tilburgsche IJsfabriek.Toen de koelkast gemeengoed werd in de huishoudens waren er geen ijsstaven meer nodig, de ijsfabriek sloot en daarmee ook deze ijsbaan. Pas in 1964 kreeg Tilburg weer een kunstijsbaan, nu 60 x 30 m met directe NH3 koeling.

"Geef ons een kunstijsbaan"
In het na -oorlogse Nederland, wederopbouw in volle gang, begon men weer aan luxe dingen te denken zo ook aan een 400 m baan. Henny Roos – een internationaal bekend bestuurs – en jurylid van KNSB/ ISU zei in 1956 na afloop van de Olympische Winterspelen in Cortinna d’Ampezzo : ” Geef ons een kunstijsbaan en na vijf jaar behoren we bij de wereldtop”.

Henk van der Grift Europees kampioen in 1961
Maar Zweden was ons voor, in Gothenburg was ter ere van het WK-voetbal in 1958 het prachtige Nya Ullevi stadion verrezen met circa 50.000 zitplaatsen. Verder geschikt voor atletiek, speedway en gedurende de wintermaanden ook voor schaatsen. Op de sintelbaan en gedeeltelijk op het sportveld werden dan opneembare stalen pijpelementen gelegd. Daardoor werd pekel gepompt afgekoeld door een Freon R 22 installatie. Dit was de eerste 400 m kunstijsbaan ter wereld!
Vele EK en WK’s werden er gehouden, na Henk van der Grift (1961 Europees kampioen) vierden Ard en Keessie daar hun triomfen. Tot 1984. Toen is de koelinstallatie afgebroken.

Squaw Valley
Voor de Olympische Winterspelen 1960 in Squaw Valley (Californië) werd daar ook een 400 m kunstijsbaan gerealiseerd. Vanwege de zeer hoge ligging in de bergen op 1890 m, werden alle bestaande records verpulverd! Wederom een indirecte R 22 / pekelinstallatie. Al snel na de Spelen is de installatie verwijderd en hergebruikt in West Allis.

Plannen in Deventer
Terug naar Nederland, in 1957 was de voorzitter van de Deventer IJsclub in New York en zag daar het druk bezochte ijsbaantje op Rockefeller Center. Thuis kreeg hij zijn medebestuurders “warm” voor een ijsbaanidee. Er werd een gedetailleerd uitgewerkt plan naar de schaatsbond gestuurd, dat viel op zich in goede aarde alleen de afmetingen van 60 x 30 m niet. Deventer was flexibel genoeg om snel een nieuw plan te maken nu voor een 400 m baan, alleen werden de investeringskosten dan twee keer zo hoog! In 1960 zegde de Nederlandse Sport Federatie steun toe.

Kick Geudeker en Jo Jaspers, de grote animators in Amsterdam
In meer plaatsen kwam er animo voor kunstijsbanen zo ook in Amsterdam. Sportjournalist Kick Geudeker was de animator om zo’n baan in Amsterdam te realiseren. Geudeker stichtte met Jo Jaspers van de Amsterdamse Sportraad (adviesorgaan van het gemeentebestuur) in oktober 1958 de Stichting Sport Initiatieven Amsterdam (SIA). Ze ontplooiden plannen voor een opneembare kunstijsbaan op de bestaande atletiek /sproei-ijsbaan Middenmeer in Amsterdam Oost. Er werd eveneens aangeklopt bij de NSF maar die hadden al toezeggingen gedaan aan Deventer, in hun hart gaven ze echter de voorkeur aan het Amsterdamse plan. Besloten werd toen dat beide banen er kwamen en ieder 250.000 gulden kregen.

Jaap Edenbaan, de derde 400 m. kunstijsbaan ter wereld
Vanwege de centrale ligging, goede ondergrond met drainage, de al aanwezige lichtinstallatie en kleedkamers maar ook vanwege de voorkeur van de NSF voor Amsterdam werd eerst de baan in de hoofdstad gerealiseerd. De geschatte bouwkosten bedroegen circa 1 miljoen gulden, de ontbrekende 750.000 gulden werden geleend van de Gemeente Amsterdam. Het was dus de derde 400 m kunstijsbaan ter wereld, inmiddels zijn er honderden, alleen in Nederland al 15!

-------------------------------------

Voor technische informatie over Koude en Luchtbehandeling ga naar:

Koude en Luchtbehandeling p54
Koude en Luchtbehandeling p63