De aanleg van de Transvaalbuurt

Er zijn twee belangrijke organisaties die de Transvaalbuurt hebben ‘gebouwd’. Dat was ten eerste de Algemene Woningbouw Vereniging (AWV) en ten tweede de Handwerkers Vriendenkring (HWV). De AWV was voortgekomen uit de Diamantbewerkersbond (ANDB). De waarschijnlijke initiatiefnemer was (Ome) Jan van Zutphen, de grote voorman. Hij is hier ook komen wonen, op het Transvaalplein nummer 5. Hij werkte samen met de grote man van de ANDB, Henri Polak. Die was goed bevriend met de toen al bekende architect Berlage. Berlage was direct enthousiast, hij wilde graag gemeenschapsbouw ontwikkelen en bouwen.
Dat is hem behoorlijk gelukt, er waren nauwelijks mutaties tot aan de deportaties van de Tweede Wereldoorlog. Het waren vooral Joodse mensen die hier kwamen wonen, in de Transvaalstraat woonden overwegend diamantbewerkers. Veel van de nieuwe bewoners waren afkomstig uit de oude Jodenbuurt (rond de Uilenburgerstraat). De woonomstandigheden waren daar zeer slecht. Je zou deze wijk als symbool kunnen zien voor de emancipatie van de Joodse arbeider. Deze wijk werd dankzij de vakbonden en de woningbouwverenigingen een voorbeeld voor de rest van West-Europa.
De woningen aan de Tugelaweg werden gebouwd door de HWV. Ook de HWV is voortgekomen uit de Diamantbewerkersbond. Het waren, zeker voor die tijd, heel behoorlijke woningen. Men had bewust gekozen voor woningbouw voor kleine gezinnen (twee kinderen). Elk gezinslid had een eigen kamer, bijna alle ramen konden open. Weliswaar had men geen douche, maar men had wel stromend water en een eigen toilet. Dat was een behoorlijke vooruitgang in vergelijking met de oude Jodenbuurt waar het leven op straat plaatsvond, waar men geen stromend water of een toilet had, zeker niet per gezin. Zowel de AWV als de HWV had speciale leefregels, verordeningen, om de nieuwe bewoners ‘te leren wonen’. Zo mocht men de bedden niet buiten luchten en waren er regels met betrekking tot mattenkloppen.