Richtinggever, het symbool 'KOMPAS' in Loods 6. Wandeling 'Oneindig Oost'

Geschiedenis. 

Koffiehandelaar Christian Ramann richt in 1856  rederij KNSM, Koninklijke Nederlandsche Stoomboot Maatschappij op. Zijn eerste schip de Ondine, de Waternimf,  kan 300 ton vervoeren en 30 passagiers. Ondanks een slechte economie ziet hij zijn bedrijf groeien. Ramann sterft in 1907. Vanaf 1903 zijn er overnames en fusies. In 1939 telt de vloot ongeveer 90 schepen. Tijdens de oolog gaan veel schepen verloren, maar gelukkig herstelt het bedrijf zich. 

KNSM bevaart  de Middellandse Zee, Europa, Centraal-, Midden- en Noord-Amerika. En ook de Rijn. Later is de toename van concurerende containervrachtschepen enorm en men moet  bezuinigen op schepen, havenkranen en personeel.  In 1979 worden terrein en opstallen verkocht aan de Gemeente Amsterdam.  In 1981 neemt de Nedlloyd het bedrijf over en zo komt na 125 jaar het onvermijdelijke bedrijfseinde. Het hoofdkantoor, het Scheepvaarthuis aan de Prins Hendrikkade is nu luxe-hotel. De loodsen en werkplaatsen, al sinds1903 op het huidige KNSM-eiland, raken in verval. Wonderbaarlijk blijft kraan 2868, sinds november 2017 een B&B-appartement, behouden. 

Er is veel te vertellen.

 *Op 17 november 1939 verlaat het KNSM-vracht-passagiersschip 'SS Simon Bolivar', goed voor 8000 ton  vracht, Amsterdam op weg naar Engeland met 397 passagiers aan boord. Onderweg zijn er explosies veroorzaakt door ontploffing van twee magnetische mijnen.  Er komen 102 mensen om. 

*Het in 1944 getorpedeerde stoomschip 'SS Bodegraven' kan bij het begin van de oorlog als laatste de haven van IJmuiden verlaten.  Er varen 73 Joodse vluchtelingenkinderen mee, onder dappere leiding van tante Truus Wijsmuller. Na enige moeilijkheden ziet zij kans de Burgerweeshuis bewonertjes toch op de boot krijgen.  Het boek over haar leven heet  'Geen tijd voor Tranen'. De documentaire wordt in de loop van dit jaar uitgezonden.

 *Tijdens de Tweede Wereldoorlog dwingen de geallieerden de Nederlandse koopvaardij de geallieerden schepen te bevoorraden.  Schepen gaan verloren. Meer dan 230 koopvaardij-lieden komen om. Hun KNSM Memorial is te zien in de hal rechts bij binnenkomst. 

De bemanningsleden spreken over de ‘roggebroodmaatschappij’  naar de kleuren van de scheeps-schoorstenen, zwart met witte banden. Sloeg dit echt op de schoorstenen of op het zuinige salaris?

Er is veel te bezichtigen. 

Bij het honderdjarig bestaan in 1956 schenkt  het personeel de beeldengroep Amphitrite, Griekse zeegodin. Een kunstwerk van Albert Termote. Na 1981 wordt de beeldengroep gedumpt op het Douaneterrein aan de Cruquiuskade. Dankzij de Kroonvaarders, verenigde oud personeelsleden, krijgt het in 2009 na omzwerveringen een nieuwe onthulling bij het Azartplein, in het parkje met de vijf oude bomen, in 1955 ontworpen door Mien Ruys. 

Eveneens in 1956 bouwt scheepsinterieurarchitect Johan Van Tienhoven een nieuwe vertrek- en aankomst hal. Na het bedrijfseinde in 1981 wordt Loods 6, ook de hal, dichtgetimmerd. Sloop dreigt. Speurende onderdakzoekende krakers ontdekken de zaal.  Na een fraai entree en ruime  trappen vinden zij een royale zaal, nu de Kompaszaal,  met uitzicht op het IJ. Jo Coenen wordt ingeschakeld om een geschiedenis respecterend totaal-plan te maken.  Het zeevaart-symbool 'Kompas'  in de vertrekhal is met recht richtinggevend en natuurlijk eerbiedigt  Van Tienhoven dit thema. In de rubbervloer zijn kompas-rozen verwerkt.  Kenners wijzen echter naar het Kompaseiland in het IJ tegenover Loods 6.  Anderen denken dat de naam komt van het  plafond-kompas, tegenwoordig in het Scheepvaartmuseum in Rotterdam.  In het trappenhuis zijn in 1960 twee sombere mozaïeken van Dick ten Hoedt geplaatst met het thema  Afscheid. De bootsman, beeld van H.D.Janzen, draagt een zonnewijzer, de dag, en een lamp, de nacht. 

De muurschildering van Cuno van den Steene in de zaal zelf is vrolijker. De warme kleuren geven de band Nederland en de West weer, gesymboliseerd door een mytische vrouw in het water omringd door kinderen. Stelt zij de Atlantische Oceaan, Atlanta,  voor?  De kinderen duiden de zes eilanden van de Antillen aan.  Het met schepen geëtste glasraam aan de oostzijde is gemaakt door Lex Horn. De Kompaszaal deel van  Loods 6, café en restaurant, is tegenwoordig een van de hotspots van het KNSM-eiland.

PS

* In 2018 is de 'Vanguard'/Boskalis met NL-vlag het grootste schip met een capaciteit van 110000 ton.

* foto's Jabbar

* zie > https://geheugenvanoost.amsterdam/page/74832/kompaszaal-bijeenkomst-op-17-mei-2018-vanaf-17-uur