Het lot van de criticaster

Adolf Samson De Levita heeft tot aan zijn zestigste nog gewerkt in de diamantsector. Een functie binnen partij of vakbeweging heeft er niet meer ingezeten. Waar dit mee te maken heeft, laat zich raden.
De opkomst van het nationaalsocialisme in Duitsland baarde hem grote zorgen. Dat maakt dat hij in 1933 aanwezig is bij de oprichting van de “Poale Zion”, de beweging van de socialistische zionisten.

Op 26 april 1934 komt De Levita te overlijden. David de Levita vertelt dat zijn vader kort daarvoor gehoord had dat een oud medelid van de SDAP was overgestapt naar de NSB. De woedeaanval die daarop volgde betekende in de herinnering van David zijn dood.
Bij zijn dood noemde Polak in ‘De Socialistische Gids’ (juni 1934) De Levita: “Een man, begaafd met een vlijmscherp ontledingsvermogen en aanmerkelijk sprekerstalent”. Hij bezat volgens Polak bovendien: “Een eerbiedwaardige kennis van theorie en wetenschap van het socialisme”.
Hoe komt het dan toch dat zo een bevlogen man vergeten werd en dat de Partij, de beweging hem niet meer kende. In de slotwoorden van Henri Polak:
“Het is nutteloos uit te weiden over hetgeen had kunnen zijn, als iets geschied ware, dat niet is geschied, of iets niet geschied ware, dat geschied is. Dus blijft slechts getuigenis af te leggen van eerbied voor den pionier, den wegbereider, den voorganger, wiens arbeid in de moeilijke aanvangsjaren de verdere ontwikkeling van onze Partij, den wasdom van haar invloed en beteekenis heeft helpen mogelijk maken. Als een der weinigen, die wat de Engelschen het ‘spade work’ noemen hebben verricht, zal Adolf de Levita in dankbare herinnering blijven bij de arbeiders, voor wie hij heeft gegeven al wat hij bezat.”