Waarom trekken mensen langs Europese pelgrimsroutes? Naar Częstochowa, Monserrat, Roma en Santiago? Zusters van Liefde uit Tilburg mediteerden** eens bij de Lourdesgrot in het Oosterpark. Er cirkelen verhalen rond.
1. In het Geheugen van Oost-verhaal 'Achtergrondverhaal bij de Funen' van Jan van Dijk lees ik: 'Maar ‘de Maagd Maria zelve’ stopte de Zweedse zegetocht in haar pelgrimsoord Częstochowa met zijn Zwarte Madonna in het diepe zuiden van het land'. In Polen.
2. In het verhaal 'Kralensnoeren in Oost, tussen hemel en aard' staat vermeld: 'De Lourdes-grot, Rijksmonument 526946, staat achter het Arena-hotel ten oosten van de kapel van het voormalig Sint Elisabeth Gesticht. Het is een rotsachtig bouwwerk opgericht ter ere van Maria van Lourdes. In de rots staat haar beeld. Wilt u ook pelgrim worden? Anno 2023 kunt u nog steeds met het 'Huis voor de Pelgrim' op bedevaart naar plaatsen als Lourdes en Banneux. Getuige hiervan is het gedenk-flesje, met gezegend water er nog in, dat ik kort geleden vond bij de weggeefwinkel Joe's Garage in de Pretoriusstraat.
3. Bij de kringloopwinkel vond ik een 10 cm hoog, beschadigd beeldje van de Zwarte Madonna van Montserrat, het Lourdes van Catalonia. Vast een souvenier. Op de berg van Montserrat is de hermitage van de Zwarte Madonna, beschermster van Catalonia.
Het originele Mariabeeld werd in 880 door herdersjongens gevonden in een grot*. De bisschop liet op die plaats de hermitage voor de Heilige Maria bouwen, het huidige klooster. De Zwarte Madonna verbeeldt de heilge Maria. In haar rechterhand houdt ze een wereldbol, symbool voor kennis en wereld-heerschappij. Het Kind roept met zijn zegende rechterhand op tot gebed en meditatie. Het houdt in zijn linkerhand een dennenappel, symbool van eeuwig leven. Het zwarte gelaat van het huidige beeld is veroorzaakt door de rook van kaarsen. Na een bedevaart te hebben gemaakt rond 1200, ging Petrus Nolasco goede werken verrichten, zich zorgen makend over de situatie van christenen, die in Spanje en Afrika nog in Moorse gevangenissen verbleven. Ja. Al begin achtste eeuw veroverden de Omajjaden, de Moren, het Iberische schiereiland op de Germaanse Visigoten en brachter er de Islam. Strijders waren Tariq, de Berberse Omajjad en Moessa, de veroveraar van Al-Andalus. In de decennia hierna wisten zij Noord Spanje, tot aan de Pyreneeën te bemachtigen. De in Perzië, in het Arabisch vertaalde wetenschappelijke Griekse werken brachten kennis naar het Iberisch schiereiland. Maar de Franken verhinderden een verdere opmars van de Islam. Vanaf ongeveer 800 begon de Reconquista, christelijke herverovering, waarbij Moren teruggedrongen werden door kruisvaarders. Bekende strijders zijn Santiago Matamoros, de Morendoder en Rodrigo Díaz de Vivar, El Cid, de Campeador. De Reconquista eindigde in 1492 met de val van Granada, restant van het islamitische koninkrijk. Op veel plaatsen in Spanje worden jaarlijks memory-tochten gehouden over de strijd tussen chrislijke kruisvaarders en Moorse tegenstanders.
Maar waarom kiezen mensen er voor om over oude en nieuwe Europese pelgrimsroutes te wandelen? Waarom oude rituelen en symbolen doen herleven? Het aantal pelgrims dat tegenwoordig jaarlijks op tocht gaat is snel-groeiende. Pelgrimstochten* naar Roma en Santiago zijn razend populair.
Hervonden westerse spiritualiteit, lijkt mij. Het zal de behoefte zijn aan regelmaat, rust, ritme, reflectie: richting-gevend in onze roerige tijden. Er is immers meer tussen hemel en aard.
Door Amsterdam loopt de bezinningstocht 'Westerborkpad', etappe 1 -zie het kaartje-, deze trekt vanaf de Hollandsche Schouwburg door Oost naar Diemen. Ter nagedachtenis aan familieleden liep Jan Dokter als eerste zijn route naar Kamp Westerbork. Een bijpassend Geheugen van Oost-verhaal van Frits Slicht is waard om te lezen: 'Een kaart uit Westerbork'.
------------------------------------------------------------------------------------------
https://nieuws.nl/algemeen/20170910/westerborkpad-laat-oorlog-nooit-vergeten
https://www.wandelnet.nl/wandelroute/1028/Westerborkpad-etappe-01
https://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_zwarte_madonna%27s#West-Europa
https://nl.wikipedia.org/wiki/Maryam [over Maria in de islam]
https://www.tweevoeter.nl/pelgrimstochten/waarom/
* opm. In zijn beroemde allegorie van de grot reflecteert de filosoof Plato op de gebondenheid van het denken aan vooroordelen en aannames.
** Thomas a Kempis: 'Overal heb ik rust gezocht, en ik heb ze slechts gevonden in een hoekje met een boekje'
lees de GeheugenvanOost-verhalen:
'Samenwerken voor Geheugen van Oost-expo K+K'
'Ik-word-blijer-van-geloven' [over pelgrimeren*]
