Gemeenlandshuis aan de Diemerzeedijk

Eindelijk ging mijn jarenlang gekoesterde wens in vervulling. Het was geen alles verzengende wens, maar toch. Ik bleek niet de enige te zijn die het Gemeenlandshuis, dat trots en eenzaam aan de Diemerzeedijk ligt, graag van binnen wilde zien. Vroeger wisten niet veel mensen van zijn bestaan, tegenwoordig zie je het in de verte liggen als je over de Zeeburgerbrug rijdt. Intrigerend en ver weg. Tijdens de rondleidingen hoorde ik regelmatig mensen zeggen:‘ Dit huis wilde ik al lang zo graag zien….’
Eindelijk….
Op 24 mei van dit jaar (2014) stelde Vereniging Hendrik de Keyser het gerestaureerde Gemeenlandshuis een paar uur open voor publiek. Het heeft lang geduurd voordat ik wist waarvoor dat grote huis aan de Diemenzeedijk diende en toen ik dat eenmaal wist leek de kans er ooit in rond te mogen lopen minimaal. Het was geen openbaar gebouw, maar de zetel van het Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht.

Mijn tweede bezoek was op 26 september met de Vereniging Ons Amsterdam. Mevrouw Leny Van Vliet, lid algemeen bestuur Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht, vertelde in betrekkelijk korte tijd veel over de geschiedenis van het Hoogheemraadschap en over zijn taken. Zo legde zij uit dat een hoogheemraadschap een waterschap is, maar een waterschap nog geen hoogheemraadschap. Een hoogheemraadschap is een waterschap dat (gedeeltelijk) aan een zeedijk grenst. Het Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht is op de keper beschouwd geen hoogheemraadschap meer sinds in 1932 de Afsluitdijk de Zuiderzee veranderde in het IJsselmeer en de dijken niet langer voor eb en vloed lagen.

Water- en hoogheemraadschappen…
Water- en hoogheemraadschappen zijn de oudste bestuurlijke instanties in Nederland. Hun grenzen worden niet gevormd door steden en gemeenten maar door stroomgebieden. De hoogheemraadschappen van Zeeburg en Diemerdijk, Amstelland, Zeedijk beoosten Muiden en Vinkeveense- en Proosdijerpolder zijn respectievelijk opgericht in 1423, 1525 , 1678 en 1887. In 1990 zijn deze hoogheemraadschappen opgegaan in Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht dat kantoor houdt aan de Korte Ouderkerkerdijk in Amsterdam (Waternet).
Het huis.......
Het huis is in 1726 aanbesteed en was het jaar daarop gereed. Vanaf 1609 kwam het Hoogheemraadschap bijeen in de herberg ”daar de jager uithangt”. De gevelsteen uit de herberg is in de oostelijke zijmuur van het Gemeenlandshuis gemetseld. Het huis is ontworpen door de Amsterdamse timmermansbaas Cornelis van der Does. Metselaarsbaas Cornelis van der Hoeven kreeg het werk aanbesteed voor Fl. 15.990,--. Het stuckwerk is van Christiaan Wittenbeeker, het houtsnijwerk van Pieter le Normant. Stal en koetshuis zijn in 1729 gebouwd door Adriaan Stoel uit Weesp. Veel is bekend over de bouw en de kosten van het Gemeenlandshuis, omdat werkboekjes bewaard zijn gebleven.

Indeling.....
Het huis heeft een souterrain, bel-etage, eerste verdieping en een zolder. Het souterrain was voor de huishoudelijke dienst met een keuken en wat dienstvertrekken. Onder het huis zijn grote waterkelders voor de opvang van regenwater. De voordeur bevindt zich op dijkniveau. Achter die deur ligt, op de beletage, de grote hal , het ‘Voorhuys’, met aan beide zijden een grote ontvangstzaal. De grote zaal aan de oostzijde is de ‘Zaal nabij Ipenslotersluis’ en de kleinere zaal aan de westzijde is de ‘Zaal nabij Amsterdam’. De bij een vorige restauratie verwijderde ‘insteekverdieping’ is weer op de oorspronkelijke plaats teruggebracht. Op de eerste etage lagen de 9 logeerkamers waarvan de 4 hoekkamers voorzien waren van een schouw voor de verwarming.
In de benedendijkse tuin achter het huis staan twee gebouwen. Van oorsprong stal en koetshuis. Aan de oostzijde van het huis staat tegen de dijk een bakhuis.
Vereniging Hendrick de Keyser …...

In 2008 is Het Gemeenlandshuis voor € 1.--verkocht aan Vereniging Hendrick de Keyser met de verplichting dat het huis gerestaureerd zou worden. Dat was hard nodig. Aan de voorkant ligt het huis half in de (verzwaarde) Diemerzeedijk en aan de achterkant in het veen. Dat geeft tegengestelde krachten waardoor het gebouw ‘gekraakt’ werd en scheurde.
Het bijzondere 18e eeuwse interieur werd bedreigd door ernstige funderingsproblemen. Grote scheuren waren overal zichtbaar in de muren. Het herstel van de schade door Hendrick de Keyser is echter geen gebruikelijke restauratie geworden. Gedurende twee jaar is het gebouw grondig en op bijzondere wijze gerestaureerd. Dat betekent o.a. dat het niet helemaal geïsoleerd en dichtgeplakt is. Het huis is voorzien van een systeem dat de energievraag voor 95% dekt uit duurzame bronnen, zoals zonnepanelen op het platte dak en aardwarmte. De verkregen energie wordt opgeslagen in de historische waterkelders die onder het gebouw gevonden zijn.

Meer publieke functie.....
Vereniging Hendrick de Keyser wil het Gemeenlandshuis toegankelijker maken voor een groter publiek. Op de bel-etage kan worden getrouwd en delen van het huis kunnen gehuurd worden voor culturele bijeenkomsten, vergaderingen en b.v. recepties. In het souterrain en op de eerste verdieping zijn kantoorruimten gemaakt.
Het huis zal in gebruik blijven voor vergaderingen en bijeenkomsten van het Hoogheemraadschap.