![Pretoriusplein voor de oorlog [Beeldbank]](/image/2023/9/30/pretoriusplein_voorde_oorlog_beeldbank.jpg%28%29%28797DEDEB70D76C7D6819F605F72D51A1%29.jpg "Pretoriusplein voor de oorlog [Beeldbank]")
Wij wandelen een deel van etappe 01 Westerborkpad in Amsterdam Oost, gaande van Transvaalplein plein tot Jeugdland/Flevopark 3.5 km.
Wat is dit pad? Het Westerborkpad is een Lange-Afstand-Wandelpad van 340 kilometer dat je meeneemt terug in de tijd naar 1940-1945; een inktzwarte periode in de Nederlandse geschiedenis. Initiatiefnemer Jan Dokter wandelde ter nagedachtenis aan zijn familieleden van de Hollandse Schouwburg in Amsterdam, via Amsterdam Oost, tot kamp Westerbork* in Hooghalen/herinneringscentrum in Drenthe. * Een fotoserie over kamp Wesrerbork is dagelijks te bezichtigen bij Assadaaka / sporthal Polderweg 300 / 1 hoog /
Aandachtspunten onderweg
1. Transvaalplein, 2. Pretoriusstraat, 3. Polderweg, 4. Oosterspoorplein, 5. Glas-in-lood-gevel en Onderdoorgang spoorlijn, 6. Hartmanbrug, 7. Joodse Begraafplaats, 8. Jeugdland
-------------
1. Transvaalplein. De gouden Davidster is uit twaalf driehoekige stukken samengesteld
ter nagedachtenis aan de joodse bewoners die hier werden gedeporteerd 1943;
onthuld door burgemeester E.van Thijn op 4 mei 1987, ontwerp M.Blits
2. Pretoriusstraat bij nr.37. Struikelstenen is een project van de Duitse kunstenaar Gunter Demnig. Het is een over geheel Europa verspreid monument voor de slachtoffers van het nationaalsocialisme. In de Transvaal zijn veel van deze herdenkingen geplaatst; let er op!
[ https://www.tracesofwar.nl/sights/94426/Waar-ligt-Stolpersteine-Pretoriusstraat-37.htm ]
3. Polderweg. Citaat uit: https://geheugenvanoost.amsterdam/page/38098/20-juni-1943: 'In mei 1943 wordt een grote deportatieronde voorbereid. Op 14 mei 1943 besluit Rauter*, dat met ingang van 21 mei 1943 het joden verboden is nog in Amsterdam te verblijven. Zij dienen zich op 20 mei 1943 te melden bij de Marechausseekazerne aan de Polderweg. Het meenemen van reisbagage en levensmiddelenkaarten is toegestaan. De achtergelaten woningen moeten behoorlijk afgesloten worden, de huissleutels dienden afgegeven te worden op het politiekantoor'. De Oostenrijker Johann Baptist Albin Rauter* (gefusileerd maart 1949), hoogste vertegenwoordiger van de SS, was verantwoordelijk voor onderdrukking van het Nederlandse verzet en voor deportatie van de Nederlandse Joden vanaf Muiderpoortstation.
4.Oosterspoorplein/Muiderpoortstation. Het Deportatiemonument Muiderpoortstation [2002 ] ter nagedachtenis aan de meer dan 11.000 Joden die vanaf hier naar het kamp Westerbork werden gedeporteerd. Het monument bestaat uit twee delen, beide voorzien van grafische kunst van ontwerper Steffen Maas. In het perkje staat een plaquette met feiten-tekst en het
tweede deel is op de bank met de tekst van Viktor E. van Vriesland:
Tocht er door hun schimmen, Nog een stroom van lang, Lang vergeten namen, Lang vergeten ogen?
Zullen wij nog weten, Dat we ons vergeten, Zijn vergeten. Langs Villa Mattern van Renate Rubinstein (1929-1990) lopen we verder op de Polderweg.5. -Glas-in-lood gevel van Stefan Glerum heeft ook UvA-hoogleraar Laqueur een plaats gegeven in zijn glas in lood-gevels van het Heren-Vijf-wooncomplex Polderweg 502-646, langs de spoorlijn Muiderpoortstation-Weesp. De voor- en achtergevel van de ingang geven de hele geschiedenis van het Polderweggebied weer. - Ernst Laqueur, hoogleraar geneesmiddelen a mederoprichter van Organon, fabriek van hormoonpreparaten, had vanaf 1923 zijn Pharmaco-therapeutisch laboratorium aan de Polderweg 20 [?] in het zuiveringshuis Oostergasfabriek; daar is het vrouwelijke hormoon oestrogeen ontdekt. - er zijn afgebeeld Britse Spitfires die in WO2 de gashouders hebben beschoten omdat de Duiters daar gestationeerd waren.- Nu passeren we de tunnel onder het spoor richting Amersfoort. De etappes WESTERBORKPAD lopen zoveel mogelijk langs deze spoorlijn:
-
Amsterdam CS via Hollandse Schouwburg – Amsterdam Muiderpoort via Oost (10,5 km)
-
bronnen: https://www.gijsenanjaoppad.nl/westerborkpad https://www.wandel.nl/routes/westerborkpad/
6. HARTMANBRUG/geweld. Piet Kramer ontwierp de brug in Amsterdamse Schoolstijl. De brug is een 'duiker', een kokervormige constructie, versierd met sierblokjes van natuursteen. Anno 1935 is uitgehakt uit het graniet. De balustraden zijn scheef afgewerkt terwijl de daarin liggende granieten blokjes waterpas liggen. Het was echter pas in 2007 dat de brug een naam kreeg, de Hartmanbrug. Dit was een eerbetoon aan de op 6 november 1993 bij een roofoverval geweldadig om het leven gebrachte André Hartman, sigarenwinkelier. Zijn weduwe, die de zaak tot 2015 voortzette en in 2016 overleed, onthulde op 6 november 2007 het naambordje op de brug.7. Begraafplaats Zeeburg [1714]. In de jaren 1714-1942 zijn ongeveer 100.000 mensen op deze dodenakker te ruste gelegd. Een deel is geruimd, wegens de aanleg van de Flevoweg in 1956. Resten van ongeveer 28.000 mensen werden overgebracht naar begraafplaats Diemen. Nu staan er nog ongeveer 200 grafstenen. Wijlen schrijver-presentator Boudewijn Büch hekelde de slechte staat van onderhoud van de begraafplaats en de daaruit voortvloeiende 'uitnodiging' tot ongepast gedrag. Per november 2011 is de renovatie begonnen. Marokkaanse, Joodse én taakstraf jongeren werken eraan. De begraafplaats wordt Jodenmanussie genoemd, hier werden Joden begraven die arbeider, ja manusje van alles, waren. De eerste zondag van de maand is open dag van 11 uur. In 2014 werd de begraafplaats aangewezen tot gemeentelijk monument8. JEUGDLAND. Om Amsterdamse straatschoffies, hangjongeren en baldadige jeugd in Oost iets te doen te geven zodat ze geen kattenkwaad op straat uit zouden halen, werd in 1949 Jongensland Oost opgericht oorspronkelijk door de Jeugdbrigade van de hoofdstedelijke Kinderpolitie en later voortgezet door de Unie Van Vrijwilligers en het Amsterdams Studentencorps. Jeugdland Oost bestaat nog altijd. Een stukje groene oase in Amsterdam-Oost waar kinderen dingen ervaren die ze niet zo snel ergens anders in de stad meemaken. Voor de Open Groen Dag in juni 2023 was veel interesse. Velen liepen over het blote voeten-pad.
----------------------------------------------------------------------
voetstap 1 https://geheugenvanoost.amsterdam/page/102335/voetstap-1-zaken-die-er-toe-doen-nader-bekeken.
voetstap 2 https://geheugenvanoost.amsterdam/page/102209/voetstap-2-excursie-naar-zeeburgereiland
voetstap 3 https://geheugenvanoost.amsterdam/page/103651/vrijheids-wandelingwandeling-2023---route-voetstap-3
https://geheugenvanoost.amsterdam/page/103178/vrijheidswandeling-voetstap-3
Meer weten? GeheugenvanOost-fotoverhalen [enige voorbeelden]
1. https://geheugenvanoost.amsterdam/page/10001/het-rode-dorp
AJC Arbeiders Jeugd Centrale, SDAP Sociaal-Democratischr Arbeiders Partij
2. https://geheugenvanoost.amsterdam/page/5386/winkelier-del-rio-is-elkan-roe.
Met gedicht van Willy Sennebad over deportatie
3. https://geheugenvanoost.amsterdam/page/80996/polderwegverhalen
Serie over geschiedenis Polderweg
4. https://geheugenvanoost.amsterdam/page/74506/oorlogsmonument-bij-het-muiderpoortstation
https://geheugenvanoost.amsterdam/page/1625/s-nachts-zagen-we-ze-vertrekken
5. https://geheugenvanoost.amsterdam/page/88580/polderweg-geschiedenis-in-glas-en-lood-een-ontwerp
6. https://geheugenvanoost.amsterdam/page/22260/het-lieveheersbeestje-staat-symbool-voor-zinloos-geweld. https://www.vriendin.nl/gezond-en-mooi/lieveheersbeestjes-betekenis/ https://arq.org/arq-organisaties/arq-kenniscentrum-oorlog-vervolging-en-geweld
7. https://geheugenvanoost.amsterdam/page/24426/jodenmanussie https://nl.wikipedia.org/wiki/Joodse_Begraafplaats_Zeeburg
8. https://geheugenvanoost.amsterdam/page/8598/voorland-en-jeugdland
https://geheugenvanoost.amsterdam/page/35753/hier-is-het-zomerkamp-voor-baldadige-jeugd-uit-amsterdam-oost
opmerking:
de genoemde GEHEUGENvanOOST.nl - fotoverhalen kunt u googlen op titel van het verhaal.
