Museum in oorlogstijd

In de Tweede Wereldoorlog was het Wereldmuseum - toen nog  het Koloniaal Instituut genaamd - de hoofd locatie van de Duitse Grüne Polizei. Vanwege de enorme omvang van het gebouw was het tegelijkertijd mogelijk dat ook het verzet vanuit het gebouw opereerde. Zo werd in een van de tempelafgietsels in de Tempelkamer van het museum een radio verstopt.

Wereldmuseum, enorm groot gebouw.Foto omstreeks 1930, afkomstig uit beeldbank Stadsarchief

Wereldmuseum, enorm groot gebouw.Foto omstreeks 1930, afkomstig uit beeldbank Stadsarchief

Een ander opmerkelijk verhaal is het verhaal van Bernard IJzerdraad. Bernard is 14 jaar toen de oorlog uitbrak en zit in Haarlem op de middelbare school. Zijn vader is een van de oprichters van de eerste verzetsgroep in Nederland: De Geuzen. Vrij snel worden de leden van  de groep gearresteerd en na een schijnproces ter dood veroordeeld en gefusilleerd (Het beroemde gedicht 'De Achtien doden' van Jan Campert gaat over deze groep).

Ook Bernard's moeder zit een tijd in de gevangenis in Scheveningen. In deze periode raakt Bernard aan het zwerven en komt ook in Amsterdam, waar hij op een dag het Koloniaal Instituut binnenloopt. Toevallig hoort hij daar een groep Javaanse zeelieden de gamelan van het Instituut bespelen en hij raakt diep onder de indruk.Hij vraagt of hij mee mag doen. De conservator Muziek van het Instituut- Jaap Kunst- stemt toe en laat Bernard veel grammofoonplaten horen en leert hem veel over gamelanmuziek. Bernard weet zijn medescholieren uit Haarlem ook enthousiast te maken en samen vormen zij een Nederlandse gamelangroep.: Babar Layar. Dit betekent 'Het zeil wordt gehesen'.

Maar nu willen ze natuurlijk oefenen en de instrumenten van het Instituut zijn maar af en toe beschikbaar. Bernard begint aan een krankzinnig plan; een eigen gamelan maken. Daarvoor is brons nodig- de toetsen en gongs- en met medewerking van Jaap Kunst worden oude bronzen VOC Kanonnen uit de kelders gesmokkeld. De bezetter is van plan ze om te smelten voor de Duitse oorlogsindustrie en er staan zware straffen op het "aan de Duitse autoriteiten onttrekken van brons". De kanonnen gaan naar Haarlem waar mijnheer Binder -een Duitse bronsgieter die fel anti Nazi is- zit ondergedoken. De instrumenten in het Instituut worden gebruikt om mallen te maken waarmee mijnheer Binder het gesmolten brons tot toetsen en gongs kan vormen. De houten onderstellen maakt Bernard met zijn schoolvrienden zelf. En zowaar kan na enige tijd  een uitvoering gegeven worden voor vrienden en ouders, alles buiten de openbaarheid, want lid van de Kultur Kammer zijn ze beslist niet.

Alle rechten voorbehouden

127 keer bekeken

Bekijk meer afbeeldingen

Bernard IJzerdraad(1926-1968). Foto: Margreet Korsman

Bernard IJzerdraad(1926-1968). Foto: Margreet Korsman

Geen reacties

Voeg je reactie toe